Öleceği günü nasıl doğru hesapladı? Her gün 15 dakika artınca şifreyi çözdü
01.02.2023 - 07:02 | Son Güncellenme:
Hayatı boyunca iyi bir matematikçi olmak isteyen Abraham de Moivre, en büyük hayalini hayattayken değil öldüğünde gerçekleştirdi. Isaac Newton'ın övgüyle bahsettiği ancak elde ettiği başarılardan asla tatmin olmayan De Moivre, her gün 15 dakika fazladan uyuduğunu fark edince bugün bile herkesi şoke eden tahminini yaptı.
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr - Hayatı boyunca başarılı bir matematikçi olarak anılmak istedi ancak şartlar hiçbir zaman buna olanak vermedi. Ancak o çok istediği hayaline en beklenilmeyen anda kavuştu. 26 Mayıs 1667 yılında İngiltere'de dünyaya gelen Abraham de Moivre'ın ailesi protestanlık mezhebine mensup Hristiyanlardı. Sırf bu sebepten ötürü Fransa'dan kovulan aile soluğu İngiltere'de aldı. İngiltere'de hayatı boyunca başarılı bir matematikçi olmak için çabalayan Abraham de Moivre ise kendi öleceği tarihle ilgili yaptığı çalışmayla adını altın harflerle tarihe kazıdı.
Abraham de Moivre, matematik bilimine olan yeteneğini çocuk yaşlarda keşfetti ve kendini geliştirmek için dönemin en ünlü matematikçilerin eserlerini okudu. O yıllarda başka bir ülkede var olmaya çalışmak oldukça zordu. Tam da bu yüzden hiçbir zaman hayalindeki çalışmaları gerçekleştirecek bir ortam bulamadı. O da zengin ailelerin küçük çocuklarına matematik dersi vererek geçimini sağladı.
ŞANS OYUNLARINDA TAKTİKLER ONA SORULUYORDU
Bir dönem para kazanmak için şans oyunu oynayanlara ve satranç oyuncularına taktik verdiği bile onunla ilgili tarihi kayıtlara geçen bilgiler arasında. Her defasında başarılı tahminler yapan Abraham de Moivre’e göre şans diye bir şey yoktu ve hiçbir zaman da olmamıştı. Tüm ihtimallerin oranı belliydi, geriye ise yalnızca o olasılıkları iyi hesaplamak kalıyordu ve bu da herkesin yapabileceği bir şey değildi. Analitik geometri ve olasılık kuramının babası olarak kabul edilen de Moivre’a ait 'Moivre The Doctrine of Chance (Şans Teorileri)' isimli eseri zaman içinde büyük bir fenomene dönüştü. Hatta bu eserin o yıllarda özellikle şans oyunu oyuncuları tarafından oldukça dikkat çektiği belirtiliyor.
Moivre’ın 'Moivre The Doctrine of Chance (Şans Teorileri)' adlı eserinin olasılık kuramına dair yazılmış en önemli eser olduğu kabul ediliyor.
NEWTON'IN ÖVGÜYLE BAHSETTİĞİ BİR İSİM
Abraham de Moivre, her ne kadar istediği çalışmaları yapamasa da ünlü bir matematikçi olma hayalinden hiçbir zaman vazgeçmedi. Sonunda ucundan da olsa ünlü olma fırsatını yakalayarak hayaline bir adım daha yaklaştı. Özellikle 1700'lü yıllarda Londra'da bilimsel gruplarda kendine yer edinen Moivre, Edmund Halley ve Isaac Newton gibi isimlerle yakın arkadaş oldu. Hatta bir dönem sonra Isaac Newton ile tanıştığı ve yakınşatığı biliniyor.
Yine o yıllarda Isaac Newton'ın geliştirdiği 'değişkenler' hesabına olan katkıları bilimsel bir çalışma olarak görüldü ve 'Philosophical Transactions' (Felsefi İşlemler) adlı bilimsel dergide yayımlandı. Bu olay, Moivre ve Newton arasındaki dostluğu pekiştirdi. Onun ileri matematik bilgisi Newton'un kendisine gelen birçok soruyu Moivre'a yönlendirmesine ve "O bu konularda benden çok daha iyi bilir" yorumunu yapmasına sebep oldu. Bütün bu övgü dolu sözlere rağmen De Moivre'ın hayatı boyunca elde ettiği başarılar onu hiçbir zaman tatmin etmedi. Oysaki bilim camiasında özellikle Londra'da tanınan biri haline gelmişti. Orta yaşlarında Moivre çalışmalarını aktüerya (sigorta hesaplamaları) üzerine yoğunlaştırdı. O yıllarda birçok kurumun işini kolaylaştıran olumluluk istatistikleri ve yıllık emeklilik senetleri hesapları üzerinde çalışmalar yaptı.
HER GÜN 15 DAKİKA DAHA FAZLA UYUDUĞUNU FARK ETTİ
1700'lü yıllarda başka bir ülkede var olmaya çalışan Abraham de Moivre, kendince hiçbir zaman istediği ivmeyi yakalayamadı. Hatta bir gün kendini yorgun ve boşuna çaba gösteriyormuş hissine kapıldı ve psikolojisi olumsuz yönde etkilenmeye başladı. İç dünyasında yaşadığı duygular kendinde bir değişikliği fark etmesine sebep oldu.
Tıpta letarji şeklinde tanımlanan bitkin ve yorgun olma hissinden kaynaklı her gün normal uyku süresinden 15 dakika daha fazla uyuduğunu fark etti. Olasılıklara ve istatistiklere bir ömür adayan De Moivre kendi hastalığı üzerinden bir hesaplama yapmaya karar verdi. Birçok hastalığın kişilerin ölüm olasılıklarını artırdığına inanan bilim insanı, uzun saatler süren hesaplamaların ardından sonunda ölüm tarihini hesapladı.
ÖLECEĞİ GÜNÜ TAHMİN ETTİ
De Moivre'a göre her gün bir önceki günden 15 dakika fazla olan uyku süresi tam olarak 24 saati bulduğunda ölüm günü gelmiş olacaktı. Hesabı ise 27 Kasım 1754 yılında ölmesi gerektiğini işaret ediyordu. İşin en ilginç yanı De Moivre ölümünden 2-3 ay önce yaptığı hesaba göre nokta atışı olarak tahmin ettiği günde hayatını kaybetti.
Onun ölüm günü hakkında yaptığı tahminin tutması bilim camiasında geniş yankı uyandırdı. Her ne kadar büyük bir kesim bunun bir hesaptan ziyade kendisini öleceği tarihe şartlandırdığını ve nocebo (hastanın bir tedaviye uygun olumsuz beklentisi) etkisiyle sağlığına zarar vererek öldüğünü düşündü. Gerçeğin ne olduğu tartışmalı olsa da De Moivre'ın tam da tahmin ettiği tarihte hayatını kaybetmesi günümüzde de hâlâ gizemini korumaya devam ediyor.
