Hayatını kaybettiği açıklanan İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi kimdir?

İran’da İbrahim Reisi ve beraberindekilerin yer aldığı helikopter kaza yaptı, enkazda yaşam belirtisi olmadığı açıklandı. Ardından yapılan açıklamada Reisi ve beraberindekilerin öldüğü duyuruldu.

İran İslam Cumhuriyeti’nin son cumhurbaşkanı Reisi 2021’de göreve geldi. Rejime sıkı sıkıya bağlı bir isim olan Reisi, 2017'de cumhurbaşkanlığı seçimlerini rakibi Hasan Ruhani karşısında kaybetti. 63 yaşındaki Reisi, dini lider Ali Hamaney'in halefi olarak görülüyordu. Rejime sıkı bağlılığıyla bilinen din adamı, İran'ın dini açıdan önemli şehirlerinden olan Meşhed'de büyüdü.

Dini bir eğitim alan Reisi'nin ailesi de muhafazakar. İran'ın sosyal ve ekonomik anlamda çok sayıda değişiklikten geçtiği yıllarda yetişen Reisi, İran İslam Devrimi’nde aktif rol aldı. 1979'daki devrimin ardından farklı bölgelerde savcı olarak görev yaptıktan sonra 1985 yılında savcı yardımcısı olarak başkent Tahran'a gönderildi. İran İslam Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin görüşleri çerçevesinde ülkenin yönetilebilmesi için rejime bağlı bir şekilde uzun yıllar boyunca mücadele etti.

Reisi, İran ve Irak arasında sekiz yıl süren savaş bittikten sonra 1988 yılında binlerce mahkumun idam edilmesinde rolü olduğuna dair iddialara ise kamuoyu önünde yanıt vermedi. Söz konusu idamlara dair tartışmalar bugün bile bitmiş değil. İbrahim Reisi sonraki yıllarda sürekli olarak nüfuzunu artırdı, özellikle 1989 yılında Hamaney'in İran'ın dini lideri olmasının ardından yargı kanadındaki yükselişi hızlandı.

1990-1995 yılları arasında Tahran başsavcısıydı, 2016 yılında ise ülkenin en büyük hayır kurumunun başına getirilerek milyarlarca doların yönetiminden sorumlu oldu. 2019'da İran yargı erkinin başına getirildi. İbrahim Reisi, 2021 seçiminde ilk turda Cumhurbaşkanlığı görevi için yeterli oyu aldı.

Göreve geldikten bir yıl sonra İran topraklarındaki en büyük protesto dalgalarından biri gerçekleşti. Mahsa Amini adlı genç kız, başörtüsü kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle Tahran'da ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan üç gün sonra hastanede hayatını kaybetti.

Mahsa Amini'nin ölümüyle protestolar İran'ın dört bir yanına yayıldı, Reisi gösterilere karşı sert bir tutum izleyip protestoların bastırılması yönünde talimat verdi. Yüzlerce göstericinin öldüğü protestolarda 20 binden fazla kişi gözaltına alındı, dokuz erkek gösterici idam edildi. İran Reisi döneminde Orta Doğu'daki ezeli rakibi Suudi Arabistan'la beklenmedik bir uzlaşıya vardı ancak Gazze Şeridi'nde 7 Ekim 2023 tarihinde başlayan savaş, İran'ı bölgesel gerilimin tam ortasına yerleştirdi. Tahran yönetiminin vekil güçleri Lübnan, Yemen, Irak ve Suriye üzerinden İsrail'le aylardır çatışıyor.

İsrail'in 1 Nisan Pazartesi günü İran'ın Şam Büyükelçiliği'ni füzelerle vurup Devrim Muhafızları'nın yurt dışı operasyon birimi Kudüs Gücü'nün önemli komutanlarından Muhammed Rıza Zahedi'yi öldürmesi, Tel Aviv ve Tahran'ın ilk kez doğrudan çatışmaya girmesine neden oldu. Önceki benzer saldırılara karşı sessiz kalan İran, ilk kez kendi topraklarından İsrail'e füzeler ve kamikaze drone'lar ateşledi. İsrail, 13 Nisan'daki İran saldırısına birkaç gün sonra İsfahan'daki bir askeri üsse füze fırlatarak misillemede bulundu.