Elizabeth'in Türkiye ziyaretinde dikkat çeken 'Montrö' detayı
10.09.2022 - 07:03 | Son Güncellenme:
İngiltere'nin 'en uzun tahtta kalan lideri' olan Kraliçe II. Elizabeth 70 yıllık hükümdarlık serüveninde Türkiye'yi de iki kez ziyaret etti. 37 yıl arayla gerçekleştirdiği bu ziyaretlerde pek çok noktada bulunan Kraliçe ile ilgili en dikkat çeken detay ise Montrö Boğazlar Sözleşmesi'yle ilgiliydi.
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr - 70 yıl boyunca İngiltere tahtında kalan Kraliçe II. Elizabeth gerçekleştirdiği yurt dışı gezileriyle sık sık gündeme geldi. Öyle ki görev süresi boyunca 110'dan fazla ülkeyi ziyaret eden Kraliçe, "dünyanın en çok seyahat eden devlet başkanı" unvanına sahip oldu. Bunlar arasında yer alan Türkiye'ye yaptığı resmi ziyaretler de oldukça dikkat çekti.
Kraliçe II. Elizabeth 1961, 1971 ve 2008 yıllarında biri çok kısa olmak üzere üç kez Türkiye'yi ziyaret etti. 1961'de İran'a gerçekleştirdiği gezinin dönüşünde birkaç saatliğine Türkiye'de bulunan ve Esenboğa Havalimanı'ndan çıkmayan II. Elizabeth’in ilk geniş kapsamlı ziyareti 1971 yılında gerçekleşti.
Önce İran'da düzenlenen Pers İmparatorluğu'nun 2 bin 500'üncü yıl dönümü kutlamalarına katıldı, dönüşte de Türkiye'ye 8 gün sürecek bir resmi ziyarette bulundu. Kraliçe’den önce 16 Ekim 1971'de kraliyet yatı 'Brittannia', İzmir Limanı'na ulaştı ve Elizabeth ziyaretinin önemli bir kısmında kraliyet yatında konakladı.
ÇANAKKALE ŞEHİTLİĞİ'NE UĞRADI
18 Ekim'de Ankara’ya giden Elizabeth, burada resmi törenle karşılandı. Kraliçe, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ile birlikte halkı selamladı ve sonrasında Çankaya Köşkü'nde onuruna düzenlenen resepsiyona katıldı. Bir sonraki gün Anıtkabir’e giden II. Elizabeth Anıtkabir özel defterine, “Savaşta yiğit, barışta sadık bir dost olan Türk ulusunun Ata’sına sonsuz saygıyla" notunu düştü. Ankara dışında İzmir, Çanakkale ve İstanbul'da da bulunan Elizabeth, 1971’de gerçekleştirdiği ziyarette Efes Antik Kenti, Topkapı Sarayı, Sultanahmet Camii ve Ayasofya'yı gezdi.
Çanakkale gezisi sırasında Gelibolu yarımadasına giden Kraliçe, burada İngiliz, Anzak ve Fransız askerlerin mezarlığına uğradıktan sonra Çanakkale Şehitler Abidesi'ne geçti. Buradaki hatıra defterine, "İki ulusun birbirlerine karşı ebedi bir saygı kazandıkları Gelibolu savaşlarında şehit olanlara layık bir abide" satırlarını yazdı. Kraliçe II. Elizabeth, Türkiye ziyaretini 25 Ekim'de tamamlayıp ülkesine döndü.
37 YIL SONRA İLK DURAK ANITKABİR
Elizabeth'in bir sonraki ve son Türkiye ziyareti ise 2008'de gerçekleşti. 37 yıl sonra Ankara'da başlayan ziyaret yoğun güvenlik önlemleri eşliğinde yapıldı. Esenboğa Havaalanı'na inen Kraliçe ve beraberindeki 25 kişilik heyet, toplam ağırlığı bin 600 kilogram olan hediyeyi de yanlarında getirdi.
Kraliçe ilk olarak Anıtkabir'e geldi ve Atatürk'ün mozolesine çelenk koyarak, saygı duruşunda bulundu. Ardından da Anıtkabir Özel Defteri'ni de imzalayarak, "Birleşik Krallık'ın büyük değer verdiği bir dostu ve modern tarihin en büyük şahsiyetlerinden biri olan Mustafa Kemal Atatürk'e saygılarımı sunmak, benim için büyük bir onurdur" notunu düştü. Ziyaretin sonunda ise kendisine Anıtkabir seti ile Türkiye'ye ilk gelen İngiltere Kralı Edward'ın 1936'daki ziyaretinde ve Kraliçe Elizabeth'in 1971 yılındaki ziyaretinde çekilen fotoğraflardan oluşan albüm hediye edildi.
Ankara'da diplomatik temaslarını tamamladıktan sonra Bursa’ya giden Kraliçe Elizabeth ve eşi Edinburgh Dükü Prens Philip, Bursa'da Tarihi Koza Han'ı gezdi. Folklor ve mehter gösterisiyle karşılanan Kraliçe'ye yeniçeri heykeli hediye edildi. Gösterinin ardından Kraliçe ve eşi Koza Han'a girerek, tarihi yapıyı gezdi. Burada üç dükkanı ziyaret ederek ipek kumaş satın alan Kraliçe'ye, girdiği dükkanlardan birinde beğendiği Osmanlı tuğrası motifli ipek eşarp hediye edildi. Koza Han ziyaretinin ardından yürüyerek Ressam Şefik Bursalı Sanat Galerisi'ne geçen Elizabeth, burada çocuklarla birlikte Karagöz gösterisi izledi.
KUR'AN-I KERİM DİNLEMEK İSTEDİ
Kraliçe II. Elizabeth, Bursa programı kapsamında Yeşil Cami ve Yeşil Türbe'yi de ziyaret etti. Yeşil Cami'ye gelişinde, o dönemin Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü Prof. Dr. İlber Ortaylı ve Bursa Müftülüğü'nden yetkililer tarafından karşılandı.
Camiye girişinde ayakkabılarını çıkaran ve çoraplarının üzerine beyaz patikler giyen İngiltere Kraliçesi, başını da çizgili bir eşarpla örttü. Prof. Dr. Ortaylı'dan caminin tarihçesi hakkında bilgi alan Elizabeth'in en büyük isteği Kur'an-ı Kerim tilaveti dinlemekti ve bu isteği gerçekleştirildi. Kendisine burada İngilizce Kur'an-ı Kerim hediye edilen Kraliçe cami ziyaretinin ardından Yeşil Türbe'ye geçerek, restorasyon çalışmaları hakkında Prof. Dr. İlber Ortaylı'dan bilgi aldı.
DİKKAT ÇEKEN 'MONTRÖ' DETAYI
Bursa gezisinin ardından İstanbul'a geçen Kraliçe, Kabataş Erkek Lisesi'ni de ziyaret etti, Boğaz turu yaptı ve İstanbul Modern'i gezdi.
Kraliçe Elizabeth ve eşi Edinburgh Dükü Prens Philip'in İstanbul ziyareti sırasında HMS Illutrious uçak gemisinin ziyarete eşlik etmesi için Montrö Boğazlar Sözleşmesi esnetildi ve İngiliz donanmasına ait uçak gemisi İstanbul Boğazı'na demirledi. Montrö’ye göre, uçak gemilerinin boğazlardan geçişi yasak olması sebebiyle uçak gemisindeki 14 uçak Güney Kıbrıs’ta bulunan İngiltere'ye ait askeri üsse indirildi ve helikopterler silahsızlandırıldı.
Boğaz turu öncesinde dondurma yapımını da ilgiyle izleyen Elizabeth’e dondurmacılar tarafından şerbet ikram edildi. Prens Philip'in Maraş dondurması standına geldiğinde dondurmanın nasıl yapıldığına ilişkin bilgi aldığı sırada yaptığı "yüksek teknoloji" esprisi de herkesi gülümsetti.
Prof. Dr. İlber Ortaylı eşliğinde Boğaz turu yapan Kraliçe ve beraberindekiler, Boğaz çevresindeki tarihi yapılar hakkında bilgi aldı. Ziyaretinin son gününde İngiliz gelenekleri gereği her gittiği ülkeye kendisiyle birlikte gelen İngiltere Donanması’na ait gemide, bir resepsiyon vererek 13 Mayıs’ta başlayan 4 günlük Türkiye ziyaretini tamamladı.
