Çin sistemine masraf engeli

Türkiye’nin uzun menzilli füze savunma sistemi ihalesinde Çinli bir şirket ile sözleşme görüşmelerine başlama kararının Ankara ve Washington arasında ilişkileri gerdiği bir dönemde ABD Kongresi olası bir anlaşmanın önüne geçmek için harekete geçti. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu geçen ay Washington’a yaptığı ziyarette kararın nihai olmadığını söyleyerek Amerikalılara fikir değiştirebilecekleri mesajını vermişti. Ancak olaya hem siyasi açıdan yaklaşan hem de ihaleye ortak teklif veren Patriot üreticisi Amerikan Raytheon şirketinin çıkarlarını korumak isteyen Kongre üyeleri anlaşmayı riske atmak istemedi.
Bu ay içinde oylanması beklenen 2014 savunma bütçesine “Amerikan fonlarının, Türkiye’nin Çin’den satın almayı planladığı HQ-9 sisteminin NATO’ya entegre edilmesinde kullanılamayacağına” dair bir madde eklendi. New York Times gazetesi, Türkiye’nin bu masrafları tek başına üstlenmesi halinde anlaşmanın daha pahalıya geleceğini beliterek Ankara’nın bunu tercih etmeyeceği yorumunu yaptı. Foreign Policy dergisi de Türkiye’nin yeni savunma sistemini Çin’den alması halinde bunu müttefiklerine entegre şekilde kullanmasının imkansız hale geldiğini yazdı.
Uzmanlar Türkiye’nin Çin’in ürettiği bir füze savunma sistemini kullanması halinde NATO’nun füze kalkanı projesinden faydalanmaya devam edebileceğini ancak yeni sistemin Kürecik’in de parçası olduğu erken uyarı sistemine tam olarak dahil olamayacağını düşünüyor. Bunda iki teknolojinin uyumsuz olmasının yanı sıra NATO’nun kendi sistemlerine ait bilgileri Çin’den korumak istemesinin de etkisi var. Kongre’nin kararının onaylanması halinde Türkiye’nin Çin sistemini NATO’ya entegre etmesi, NATO ülkeleri izin verse bile çok zor olacak. Zira böyle bir durumda Türkiye sadece kendi sistemlerinin değil projeye dahil tüm diğer NATO sistemlerin yenilenmesinin maliyetini tek başına üstlenmek zorunda kalacak. Böyle bir operasyonun maliyeti ise şimdilik bilinmiyor.
Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi’nin Silahsızlandırma Programı Direktörü Aaron Stein, entegrasyon maliyetini bilmediklerini söyledi. Stein, “NATO izin vermezse Türkiye, mühendisleri ne kadar yetenekli olursa olsun sisteme katılamaz” dedi. Stein, Türkiye için en iyi seçeneceğin Girit’teki S-300 gibi tek başına çalışan bir sistem olduğunu söyledi ancak Yunanistan’ın bunu EPAA (Avrupa Aşamalı Uyarlanabilir Yaklaşım) uyumlu Patriot füzeleriyle desteklediğini hatırlattı.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde toplanan Savunma Sanayi İcra Komitesi, eylül ayında uzun menzilli füze savunma sistemi için ABD, Avrupa ve Rusya şirketleri yerine 3.4 milyar dolarlık teklif veren Çinli CPMIEC şirketini tercih etmişti. Türkiye, Çinli sistemi düşük fiyatı ve parçaların bir kısmının Türkiye’de üretilmesi taahhüdü nedeniyle tercih ettiğini açıklamıştı. Çinli şirketin Suriye ve İran’a silah sattığı için ABD’nin yaptırım listesinde olması ve Türkiye’nin NATO dışındaki bir ülkenin savunma sistemlerini kullanma ihtimali ABD ile gerginlik yaratmıştı.