Gitarın lego hali

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı öğretim üyesi Prof. Dr. Tolgahan Çoğulu, müzik çevrelerinde ayarlanabilir mikrotonal gitarın mucidi olarak bilinen bir gitarist. Bu icadı ona, yaklaşık 7 yıl önce ABD’de Georgia Tech Üniversitesi’nce düzenlenen Margaret Guthman Müzik Enstrümanları Yarışması’nda birincilik ödülü getirmişti. Şimdi ise 9 yaşındaki oğlu Atlas’ın Lego fikrinden ilhamla yeni bir tasarıma imza attı: Lego Mikrotonal Gitar. Ve bu yıl aynı yarışmada, finale kalan 29 enstrümanın tüm dünyaya açılan oylaması sonucunda, yarışmadaki dört ödülden biri olan Seyirci Ödülü’nün sahibi oldu. Çoğulu ile oğlu Atlas’ın fikrinden yola çıkıp İTÜ’de ses mühendisliği alanında doktora öğrencisi Ruşen Can Acet’le geliştirdiği ‘Lego Mikrotonal Gitar’ı konuştuk.

Önce mikrotonal gitarın özelliğini sorarak başlayayım.

Mikroton, herhangi bir Batı müziğindeki yarım seslerden daha küçük aralıklara verilen ad. Piyano tuşları ya da gitar perdelerini düşünün, bunlar yarım sestir ama elinize bir bağlama ya da tambur aldığınızda daha fazla perdeyle karşılaşıyorsunuz; çünkü bu yarım seslerin aralarındaki mikrotonlar da kullanılıyor. Benim mikrotonal gitar tasarlamamın en büyük amaçlarından biri, kendi müziğimi gitarla çalabilmekti. Ama sadece Türk müziği değil; Rönesans, Barok müzikleri, Bali ya da Hint müziği gibi mikroton gerektiği için klasik gitar veya piyanoyla çalamadığınız birçok tür var. Bu yüzden 2008’de ayarlanabilir mikrotonal gitar tasarladım. Normal gitarda sabit olan perdeleri sağa sola hareket ettirebiliyor ve mikrotonları çalabiliyorsunuz.

Atlas da bu gitarınızdan ilham aldı?

Bir gün kendisi legolarla oynarken şans eseri benim yaptığım mikrotonal gitarın klavyesini getirmişim. 45 cm’lik bir parçadan bahsediyoruz. Bir baktım, legolarla uğraştı ve birebir diyebileceğim şekilde; kanallarla, perdelerin oynayabileceği kısımlarla, klavyeyi yaptı. Ve yapması yetmedi, bunu benim klasik gitarımın üzerine yerleştirip yapılamaz mı diye sordu. Ben kesin yapılmıştır diye düşündüm, yine de birlikte YouTube’a baktık. Yüzlerce gitar var ama hiçbirinin klavye kısmı legodan değil. Bunun şöyle bir önemi var, diğer gitarların aslında bir işlevi yok. Sadece ses kutuları legodan, süs gibi. Gitar literatürüne bir katkısı yok. Bizim projemizin başarılı olmasının arkasında, lego klavyenin işlevi var. Mikrotonlara legolar aracılığıyla ve oyun mantığıyla ulaşıyorsunuz. Bu da çocukların müzik teorisine oyun oynayarak girişini mümkün hale getiriyor. Ve daha da önemlisi, Türk müzikleri de dahil başka mikrotonal müzikleri kolaylıkla öğrenmesini sağlıyor. O nedenle mikrotonal ya da klasik olsun, gitar eğitiminde etkin bir şekilde kullanılacağını düşünüyorum.

Şu an bu gitarı üretiyor musunuz? Legoyla iş birliğiniz olacak mı?

Gitarın klavyesindeki lego parçalarının yerleştiği zemini ve perdeleri üç boyutlu yazıcıyla üretiyoruz. Lego parçaları ise tamamen Atlas’ın lego koleksiyonundan. Şu anda talep üzerine birkaç kişiyle üç boyutlu yazıcı dosyalarımızı da paylaştık. Ama Lego firması isterse, yazıcıdan üretilen bu parçalar da Lego’dan olabilir. Olmasa da biz zaten gitarı üretmeye başladık. Dünyadaki ikinci Lego Mikrotonal Gitar’ı New York’a ünlü gitarist Kaki King’e, üçüncüyü de İsveç’te yine ünlü bir gitarist YouTuber’a gönderdik. Üretmeye de devam ediyoruz.

“Atlas aşka gelip cover yaptı”

Lego Mikrotonal Gitar’ın fikir babası Atlas. Bütün bu başarılar ve ilgiye onun tepkisi ne oldu?

Atlas’la baba-oğul birlikte üretmek benim hayalimdi zaten. Atlas şu an Galatasaray İlkokulu’nda 4. sınıfta, yarı zamanlı olarak da Mimar Sinan Üniversitesi bünyesinde gitar eğitimi alıyor. Aslında piyanoyla başlamıştı ama gitara yöneldi. Ödülün de ilhamıyla stüdyoya girdi ve aşka gelip bir cover yaptı. Şimdi Sting çalışıyor. Kendini iyice müziğe verdi diyeyim. Ama tabii hâlâ çok küçük, sürekli ödül gündemiyle yaşamasını istemedik. Gelişmeleri paylaşıyoruz, sonra o kendi dünyasına dönüyor. Bu konuda dikkatli davranmaya çalışıyoruz.

Lego Mikrotonal Gitar hakkında detaylı bilgi için cogulu@itu.edu.tr adresine yazabilirsiniz.

Fotoğraflar:  OZAN GÜZELCE