Türkiye’nin ilk diş sağlığı müzesi

Burak Demirbaş/ burakdemrbs@gmail.com - Dişler, en eski atalarımızdan bu yana yaşama tutunma konusunda büyük öneme sahip. Diş sağlığı, modern dönemde daha önemli hale gelse de arkeolojik veriler, tarih öncesinden bu yana diş sağlığı ile ilgilendiğimizi gösteriyor. Geçtiğimiz yıllarda İtalya’da bulunan yaklaşık 13 bin yıllık diş dolgusu, bilim dünyasını heyecanlandırmıştı. Bir çift dişin delinerek ortasının oyulduğu, yiyeceklerin diş köküne temas ederek ağrıya sebep olmaması için yersakızı ve bazı şifalı bitkilerle doldurulduğu tespit edilmişti. Fransa’da da M.Ö 3. yüzyıla tarihlenen bir iskelet ise Avrupa’da bilinen ilk diş implantına sahip. Ancak ölülerin bedenlerinin sağlam kalması istendiğinden yakınları tarafından dişlerin sonradan eklenmiş olma ihtimali de var. Güney Amerika’da ise Mayalar, nefeslerinin tanrı ile bağlantılı olduğuna inanıyor ve dişlerine özen gösteriyordu. Gençler, olgunluğa eriştiklerinde yeşim, turkuaz ve pirit gibi renkli taşları dişlerinin önüne yapıştırıyor, toplum da bunu zenginlik ve güç gösterisi olarak algılıyordu. Tarihte bilinen ilk diş protezi ise İtalya’da bulundu. 14.-17. yüzyıllara tarihlenen protezdeki dişlerin her birinin farklı bir insana ait olduğu ve diş etlerine altın bir şerit ile bağlandığı tespit edildi.

Diş çeken berberler

 Osmanlı’da da 15. yüzyılda yaşamış olan Sabuncuoğlu Şerefeddin Cerrahiyetü’lHâniyye kitabında ağız kokusundan, diş beyazlatmaya kadar diş sağlığı ile ilgili birçok konuya değinir. Osmanlı’da berberler ve sünnetçilerin yanı sıra nalbant ve demircilerin de diş çeken meslek grupları arasında yer aldığı biliniyor. Bu insanlar kimi zaman hekimbaşı tarafından imtihan ediliyor, işlerini düzgün yapanlara ruhsat veriliyordu. 19. yüzyılda diş hekimliği ile ilgili düzenlemeler başlarken 1908’de Darülfünun-ı Osmanî Tıp Fakültesi’ne bağlı bir “dişçi mektebi” kurulmasına karar verildi. Böylece diş hekimliği formal eğitim alınan profesyonel bir meslek oldu.

 Eğitici ve eğlenceli

İstanbul’da 2022 yılında açılan Ağız ve Diş Sağlığı Müzesi’nde de geçmişten bugüne bu alandaki gelişimi takip etmek mümkün. Diş Malzemeleri Sanayici İş Adamları Derneği tarafından kurulan müze, bu alanda Türkiye’nin ilk, dünyanın sekizinci müzesi. Dişin anatomisi, ağız bakımı, diş hastalıkları, diş hekimliği gibi başlıkların ele alındığı müzede 20. yüzyıl başlarına kadar uzanan birçok obje ve belge bulunuyor. Gazete reklamlarına ayrılan bölüm de ziyaretçiler için geçmişte diş sağlının nasıl algılandığını eğlenceli bir şekilde özetliyor. Müzede, diş hekimliği yapmış olan koleksiyoner Nidai Ergun’a ait 1950’li yıllarda kullanılmış bir muayenehane teşhir alanı da bulunuyor. Ziyaretçiler, interaktif içeriklerle diş sağlığına yönelik bilgiler edinebiliyor. Seminer salonu da zaman zaman diş hekimliği öğrencileri ve bu alandaki akademisyenler tarafından kullanılıyor. Antik Mısır mask atölyesi ve İstanbul arkeolojisi gibi konularda da seminerler düzenleniyor. Çocuklar için diş sağlığı ve arkeolojiye yönelik hem eğlenceli hem eğitici bir ortam sunan müze, pazar günleri hariç haftanın altı günü ücretsiz ziyaret edilebiliyor.