Çocuğum olimpiyat sporcusu olur mu?
Olimpiyatlardan 13 madalyayla dönen sporcularımız göğsümüzü kabarttı. Çocukları spora yönlendirme ve sporcu yetiştirme konusunda yeniden umutlandık. Peki, ama hangi yaşta, hangi spor? Spor motivasyonu nasıl sağlanır? Prof. Dr. Turgay Biçer ile olimpiyat sporcusu olma yolculuğunu konuştuk
Pandemi ve orman yangınlarının yol açtığı sıkıntılı günlerde, olimpiyatlardan 13 madalyayla dönmemiz biraz olsun nefes almamızı sağladı. Gencecik sporcularımızın büyük başarıları hepimizi gururlandırdı. Marmara Üniversitesi Spor Yöneticiliği Bölüm Başkanı ve Egzersiz ve Spor Psikolojisi Derneği Kurucu Başkanı Prof. Dr. Turgay Biçer ile çocukların spora yönlendirilmesi ve sistemin işlemesi için gerekli adımları konuştuk.
Çocuğumuzun yeteneğini nasıl keşfedebilir ve nasıl destekleyebiliriz?
Her çocuk bazı yatkınlıklarla doğar buna yeti denir. Yetenek bu yetilerin işlenmesiyle olan bir durum. Önemli olan çocuğun ilgisi ve çevrenin uygunluğudur. İlgi neredeyse enerji oradadır. İlgisi doğrultusunda yönlendirilen çocuk; bulunduğu ortam uygunsa ve çocuk yaptığı işten haz duymaya başlarsa sporcu olma yolunda ilerleyebilir. Yine de erken özelleşen sporlar (jimnastik, paten, yüzme) hariç sporculuk 15-16 yaşından sonra başlar. O dönem öğrenme, gelişme ve sevme dönemleridir. Ergenlikte spor yapan çocuklar sporcu olmaya adım atar. Kazanma kavramından ise 18-21 yaş üstü elit sporcular için bahsedilir. Öncesi gelişim ve sporculuğa hazırlık dönemidir ve iyi bir sporcu olabilmek için 12-15 yıl sistemli ve bilimsel çalışma gerekir. Dolayısıyla altyapı antrenörleri özel, olgun, usta ve sabırlı; pedagoji ve psikoloji bilen bireylerden seçilmelidir ve özel yetiştirilmelidir.
Çocukta motivasyon nasıl kazandırılır?
Çocuk yaptığı işi severse zaten harekete geçer. Motivasyonun özü sevgi ve ilgidir. Çocuğun ilgisi doğru yönlendirilmişse çevre, takım ve koşullar davetkârsa çocuk zaten güdülenmiş olur. Önemli olan çocukların yaptıkları sporlardan mutluluk duyması ve birtakım şeyleri başarma duygularını tatmin etmesidir. Bunun için de altyapı antrenörlerinin yaklaşımı önemlidir. Bir de kuşkusuz kulübün ve takımın çocuklara sağladığı ortamlar önem taşır.
“Sistemsel sorun var”
Olimpiyat sporcusu nasıl yetiştirilmeli?
Olimpiyatlar sporcuları sistemli ve düzenli bir şekilde yetişir. Ülkemizde bazı ilerlemeler kaydedilse de sistemsel sorun var. Eğitim sistemi, spora yöneltilecek gençler için büyük bir engel teşkil edebiliyor; zira olimpiyat sporcuları tam zamanlı antrenman yapmak zorunda; beslenmeleri, barınmaları büyük mesele. Bir de yatkınlık testleri yapılıyor, ama uygulama yanlışları yüzünden bir sürü yetenekli genç, sporu yarıda bırakmak zorunda kalıyor. İş, güç, gelecek ve hayat mücadelesi derken sistem yeterli düzeyde işlemiyor.
Sistemin işlemesi için neler yapılmalı?
Bunun için önce ülkede spor kültürünü teşvik etmek ve seferberlik başlatarak spor kültürünü tabana yaymak gerekiyor. Bazı sporları ana sporlar kabul edip yatırımları ona göre yapmak, altyapılara önem vermek, okullara sporu sokmak önemli. Çocuk bilecek ki, hayatının her aşaması planlı ve spor yapmak, sporcu olmak bir ayrıcalık; işte o zaman çok şey değişebilir. Önemli olan olimpik sporları teşvik etmek ve ata sporumuz kabul edilen bazı yerel sporları da olimpik seviyelere çıkarmaktır. Sporcu sporculuk yaptığı dönemde eğitimini de birlikte götürebilir ve bu konuda esnek bir politika izlenmelidir. Futbol dışında sporların da var olduğunu ve önemsenmesi gerektiği bilinci yerleşirse ülkemizde çok şey değişebilir. İnsanlar birbirlerine, “hangi takımı tuttuğunu değil de hangi sporları yaptığını sorduklarında” ülkece çok yol alacağımız kesin.
İmkânı veya erişimi olmayan çocuklar sporla nasıl buluşturulabilir?
Anayasada devletin halkına spor yapma imkânı vermesinden söz eden madde var. Bu önce devletin gençlik spor merkezleri ve okullar yoluyla sağlaması gereken anayasal bir zorunluluktur. Bunun dışında belediyeler çocuklara spor yaptırmakla sorumludur. Kulüpler ve okullar bu sistemin devamıdır. Dolayısıyla anne babalar bir şekilde bu kurumlara başvurarak yasal haklarını kullanabilirler.
‘‘6 yaş spora başlamak için ideal”
Hangi yaşta, hangi spor yapılmalı?
Çocuk için “0-6” yaş, oyun yaşıdır ve bu dönem zaten hareketli olduğu, kendini, bedenini ve çevresini tanıdığı dönemdir. Spora hazırlık için ön evredir. Oyun yoluyla çocuk, hayatı ve ilişkileri öğrenirken kişiliğini geliştirir. Dolayısıyla 6 yaş spora başlamak için değerlidir. Yüzme ve jimnastiğe 5 yaşlarında başlanabilir. Bu dönem önemli olan, çocuğu oyun ve hareket yoluyla disipline ederken, bazı oyun ve yaşam kurallarını pekiştirmeye çalıştırmaktır. Erkeklerde 6-12, kızlarda ise 6-11 yaş aralığında sporu sevdirme ve hangi sporu yapıyorsa o sporun temel becerileri kazandırılmaya çalışılır. Bu dönemde aşırı yüklemelerden ve zorlanmalardan kaçınılmalı ve çocukların ritmine göre oyunsu türde çalışmalar yapılmalıdır. Gelişmiş ülkelerde çocuk bizdeki gibi bir spora bağlanmaz. Aksine birkaç spora ilgisi yönlendirilir. Bizim ülkemizde de bazı yerlerde bu anlayış gelişmeye başladı. Zira küçük yaşlarda yüzme, jimnastik, atletizm, su sporları (yelken) veya takım sporlarından biri çocuklar için faydalıdır.
