Borsamız düşüyor. Biz bu duruma “Ayı Piyasası” diyoruz. “Ayı Piyasası” terimi, “Ayıyı yakalamadan postunu satma” atasözünden türemiş. “Ayı piyasası” deyimiyle, düşen piyasaları kâra-zarara bakmadan satış yapan spekülatörlerin yarattığı anlatılmak isteniliyor.
Paul H. Nystrom “The Economics of Fashion” adlı kitabında kadın eteklerinin yerden yukarı kalan kısmının tarihsel ortalama olarak o kadının boyunun % 10’u kadar olduğunu hesaplamış. Aynı çalışma, tarih boyunca ekonomik kriz dönemlerinde eteklerin uzadığını, refah dönemlerinde ise eteklerin kısaldığını gösteriyor. Ancak, dinsel nedenlerle uzatılan eteklerin, krizlere neden olup olmadığı bilinmiyor.
3M Teorisi...
“Emerging Markets” (Büyüyen Piyasalar) terimi ilk kez IFC’de çalışan bir bürokrat tarafından 1986 yılında kullanıldı. Bunlar, az gelişmiş ülkelere doğrudan yatırım yapmak yerine onların borsalarına yatırım yapmanın ve böylece hem daha çok kazanmanın hem de istenildiği zaman ülkeyi terk etmenin mümkün olacağı piyasalardı. Hatta, bu sığ piyasaları kullanarak gelişmekte olan ülkelerde ekonomik kriz çıkarılması bile mümkündü. Genel seçimlerden önce İMKB’nin düşmeye başlamasını benzer bir girişimle özdeşleştirme niyetim yok.
“Random walk” (rastgele hareket) teorisi, kısa vadelerde borsa endekslerinde görülen değişimlerin grafiklerle, bilanço ve rasyo göstergeleriyle ve yatırım danışmanlarının görüşleriyle tahmin edilemeyeceğini söylüyor. Hele, büyük spekülatörler işin içindeyse grafiklerle tahmin metodu hiç işe yaramıyor. Bilimsel hiçbir veriyle izah edilemeyen İMKB’deki son düşüş, “3M Teorisi” olarak bilinen “manipülasyon, marjlarla oynama ve macera (mystery)” teorisi ile açıklanabilir mi dersiniz?
Yüksek binalar
Borsa şakalarıyla birbirlerini eğlendiren spekülatörlere göre, bir şehirde yapılan yüksek binalar, yapımları sırasında borsaların yükselmesine, bittikten sonra da çökmesine neden oluyor. Gerek New York’taki Chrysler binası, gerekse Malezya’daki Petronas Kuleleri tamamlandığında büyük krizler oluştu. Birincisi büyük bunalım, ikincisi 1997 Asya krizi idi. Acaba, İMKB’deki düşüşün sebebi inşaatı tamamlanan Sapphire binası olabilir mi? (Şaka tabii)
New York Times tarafından yürütülen piyasa araştırmaları, borsalarda yaşanan yükseliş ve düşmelerin görevdeki politikacılara olan desteği ciddi biçimde etkilediğini gösteriyor. ABD’de yaşanan 1929 borsa çöküşü, Hoover’in başkanlığını mahvetmişti. 1994-1998 arasında New York borsasında yaşanan yükseliş, Clinton’a olan desteği aynı oranda artırdı ve % 40’tan % 70’e yükseltti. Neyse ki, Türk borsasındaki oynamalar bizim politikacıların ve partilerin geleceklerine fazla etki yapmıyor!
