Dünkü yazımda, “keriz silkeleme”nin ne anlama geldiğini ve “manipülasyon” ile “spekülasyon” arasındaki ince farkı anlatmaya çalışmıştım. Bugün, “keriz silkeleme” işlemini olası örneklerle açıklamaya çalışacağım. Aşağıda verilen örnekler, yalnız hisse senetleri için değil, diğer sermaye piyasası araçları için de bazı farklılıklarla geçerli sayılabilir. Bu konu, yatırımcılar ve şirketlerinin hisse senetleri Borsa’da işlem gören ya da görecek olan işadamları için oldukça önemli.
Manipülasyon konusu olan işlemlerin birden fazla tarafı var. Bu işlemlerin gerçekleşmesinde, “keriz”den başka, “keriz”i kandıranlar, manipülasyon sayılan işlemleri gerçekleştiren Borsa temsilcileri, yönlendirmenin ilk yatırımını sağlayan sermayedarlar, hisse fiyatının yükselmesinden çıkar sağlayacak kişiler (Borsa’ya açık şirketin sahibi de olabilir) de birer taraftırlar. Yani, manipülasyon işlemi “çok taraf”ın katılımı ile gerçekleşir. Bu taraflardan yalnızca biri kaybedendir: “Keriz”.
Silkeleme nasıl yapılıyor?
Örnek 1) Elinde bir hisseden bol miktarda bulunan birisi, bu hisseleri yüksek fiyattan satmak isteyebilir. Genellikle, piyasada fazla değeri olmayan hisseleri elinde bulunduranlar bu hisseleri satmak istedikleri zaman, hissenin borsa değeri çok süratle düşer ve zarar ederler. Bu zararı önlemek için hisseleri satmak isteyen kişi, bu hisselerde çok ciddi yükselmeler olacağı rivayetini yayar veya yaydırır. İşte “keriz”ler bu rivayetlerle kandırılıp; alım yapmaya yönlendirilirler. “Keriz”in elinde, “silkeleyicileri”ne göre yeterli hisse olduğu zaman, hisse fiyatları düşürülmeye başlar. Elindeki hissenin değerinin düştüğünü gören “keriz” yatırımcı, “silkeleyicileri”ne ne yapması gerektiğini sorduğunda, biraz daha alarak fiyatların düşmesine engel olunabileceği cevabını alır ve yatırıma devam eder. Sonuçta, yatırmayı düşündüğü paradan çok daha fazlasını tek bir hisseye veya hisseler grubuna yatırmış olur.
Örnek 2) Bazı durumlarda, değişik bir kurgu yapılır. Elinde bol parası olan bir kişiye üzerinde oynanılacak olan hisse aldırılır. Sonra “keriz” ayarlanmaya çalışılır. “Keriz” bulununca yukarıdaki işlemler aynen devam eder. Bazı durumlarda ise, “keriz” kendiliğinden gelir. Bu durumda, acele bir para babası bulunup, yapay işlemlerin krokisinin oluşturulması gerekir.
Örnek 3) Bazı durumlarda, “keriz” yoktur. Çeşitli nedenlerle, halka açık şirketin hisse değerlerinin yükseltilmesi gerekmektedir. Borsa temsilcileri arasında yapılan birkaç karşılıklı alım satım ile hisse değerleri yükseltilir. Bu işlemin maliyetine (maliyeti varsa), operasyonu talep eden katlanır.
Örnek 4) Şirketinin hisselerini Borsa’da satan bir işadamı, hisselerin bir bölümünü yakın arkadaşına veya dışarıdaki fonlara aldırmış ve bu alım için gerekli parayı da kendisi sağlamış olabilir. Böyle bir durumda, işadamı elindeki (arkadaşındaki veya dışarıdaki) hisseleri halka açılım sonrasında pahalıya satmak isteyebilir. “Silkeleyiciler”e başvurur; işin büyüklüğüne göre, “silkeleyiciler” ya kendileri işlem yapar ya da “sermayedar” bulurlar. “Keriz” veya “kerizler” bulunur bulunmaz, “silkeleme operasyonu” başlatılır. “Silkeleme”den elde edilen kâr, elindeki hisseleri pahalıya satmak isteyen iş adamı, sermayedar ve “silkeleyiciler” arasında bölüşülür.
