Suriye’de çok tuhaf şeyler oluyor. Ortak diye bildiğimiz Rusya-İran-Esad üçgeni sanki parçalanıyor. Esad’la Rusya anlaşmış, İran’ı satıyorlar gibi duruyor!
Önce geçen hafta Rusya Dışişleri Bakanı, “Suriye’nin güneyi sadece Suriye ordusu tarafından korunmalı” diyerek şaşırttı. Yani yıllardır Esad’ın arkasında birlikte durduğu İran’a “Çık oradan” demiş oldu. Hemen akabinde İsrail’le Rusya’nın anlaştığı haberi bomba gibi düştü. Buna göre, İran Suriye’nin güneyinden çekilecek, karşılığında da İsrail buraya dokunmayacak. Esad da bölgeye hakim olacak.
Tam “Rusya ve Esad İran’ı dışarı atıyorlar” derken, kafalar iyice karıştı! Bu sefer de İsrailli ve İranlı yetkililerin anlaştığı haberi patladı. Buna göre iki ezeli düşman, güney Suriye’de çatışmama kararı almıştı. Şimdi tüm bu karmaşa ne anlama geliyor?
Rusya-İsrail flörtü
Rusya’yla başlayalım. Moskova için İran zaten hiçbir zaman tamamıyla müttefik olmadı. Doğrudur, Suriye’deki çıkarlarını korumak için Esad’ı ayakta tutmaya birlikte soyundular. Ama Rusya artık bu muradına erdi. Şimdi İran’la yolları ayırma vakti. Çünkü İran aynı zamanda bölgesel rakibi. Üstelik Tahran şu anda ABD’nin ve İsrail’in ana hedefi. Rusya, İran Suriye’de kaldıkça bu gerilimin daha da tırmanacağının da farkında. Yani kendi çıkarlarının tehlikeye gireceğinin.
Hakeza İsrail son günlerde Suriye’deki İran mevkilerine saldırılarını iyice artırdı. Bu durum, Esad’ın hava savunmasına da ciddi zarar veriyor. Oysaki Moskova’nın tek derdi artık Esad’ın hâkim olması. Bununla birlikte, Trump İran’ı sıkıştırdıkça, Tahran’ın Rusya’ya bağımlılığı da artıyor. Bu yüzden Rusya lideri Putin’in eli, İran’a karşı her zamankinden daha güçlü.
Esad İran’ı satar mı?
Gelelim Esad’a. O da DAEŞ’e karşı mücadele için İran’a muhtaçtı. Şimdi bu ihtiyacı ortadan kalkmak üzere. İran’ın Suriye’deki varlığının önümüzdeki dönem İsrail’in ve ABD’nin müdahalesini çekeceğinin de farkında. Bununla birlikte, Esad savaş sonrası dönem için Rusya-ABD arasında denge kurmaya çalışıyor. Ki aynı ABD, İran konusunda baskı yapıyor. Ama tüm bunlar yine de Esad’ın İran’dan bir anda tamamen vazgeçeceği anlamına da gelmiyor.
İsrail için ise Esad, bilindik düşman. Kaldı ki İran’la arasına mesafe koyan bir Esad, Tel Aviv için biçilmiş kaftan.
***
Gelelim İran’a. Tahran yıllardır bu kadar yatırım yaptığı Suriye’den öyle kolay kolay çekilmez. Ama diğer yandan da ABD’nin ve İsrail’in hedef tahtasında olduğu için, şu an kendi derdinde. İsrail’in Suriye’ye son saldırılarında kayıpları da oldu. Suriye savaşı her açıdan çok maliyetli. Bu yüzden geçen hafta İsrail’le anlaşmasından da anlaşılacağı gibi- zamanla ve yer yer geri çekilme trendine girecektir.
Türkiye için ise İran hem Suriye konusunda müttefik hem de bölgesel bir rakip. Ankara’nın Tahran’ın yayılmacı politikalarından rahatsız olduğu sır değil. Dolayısıyla, İran’ın kısıtlanması işine gelir. Suriye’de ABD ile Rusya-Esad arasında bir denge kurulması da aynı şekilde. Böyle bir denge, YPG/PKK ile mücadelede Türkiye’nin elini güçlendirir.
***
16. yüzyıldan beri kullanılan bir söz vardır: “Roma bir günde kurulmadı” diye. Bu sözün mahiyetini korkarım bu günlerde fazlasıyla derinden hissediyoruz.
