Koronavirüsün seyri ve verileri üzerinden yayılma hızı, vaka sayıları, ölüm oranlarına dönük çok sayıda analiz yapıldı, yapılıyor. Hem ülkeler bazında hem de ülkeler arası kıyaslamalı olarak. Yine ülkelerin demografileri, sosyoekonomik yapıları bağlamında koronavirüsün davranışlarına odaklanan değerlendirmeler de var.
Tabii aynı durum koronavirüs pandemisine karşı insanların verdiği tepkiler için de geçerli. Çünkü o noktada da ilginç tespitler oluyor. Örneğin koronavirüsün mart ayındaki yayılım hızına ve alınan önlemlere bakarak “Ne olacak?” sorusuna cevap niteliğinde 3 farklı senaryo hazırlayan ve nisan ayındaki gelişmelerle de bunu revize eden “Econix”in mayıs ayındaki son değerlendirmelerine göre, Google’daki koronavirüs arama ya da sorgulamaları ile yeni vaka sayıları arasında bir ilişki söz konusu.
Şöyle ki; tüm dünyada ve Türkiye’de yeni vaka sayıları artışa geçmeden veya artış döneminden bir hafta, 10 gün önce Google’daki koronavirüsle ilgili aramalar ya da sorgulamalarda artış olmuş. Bunun ne anlama geldiğini Econix’in yöneticisi, Sağlık Ekonomisi ve Politikası Derneği Başkanı Dr. Güvenç Koçkaya yorumluyor:
“Muhtemelen insanlar önce semptomatik oldular; ateşi çıktı, öksürük başladı ve ‘Ben korona mıyım?’ diye Google’a sordular. Yani sağlık kurumuna başvurmadan önce kendisinin hasta olup olmadığı konusunda bilgi alma şüphesiyle insanlar Google’da arama yaptılar. Ondan sonra semptomları geçmeyince de veya okuduklarından etkilenerek bir sonraki basamakta sağlık kurumuna başvurdular. Bunun teyidini şuradan da görüyoruz, vaka sayısı düşmeye başlamadan önce de Google araması düşüyor. Yani koronada hep önce hareket etmiş Google araması. İnsanlar sağlık kurumuna başvurmadan önce internetten arama yapmışlar, yeni vaka sayısı düştükçe de öncesindeki arama istekliliği de azalmış. Bunu o zaman bizim takip etmemiz gerekiyor, belki sadece korona için değil, başka hastalıklar için de bu bize trend verebilir. Yani önümüzdeki bir hafta, 10 gün sonra ne gelebileceğine yönelik bir öngörümüz olabilir. Şimdi bu açıdan bakarsak, Türkiye arama trafiğinde de son derece düşüş yaşamış durumda. O zaman önümüzdeki dönemde yeni vaka sayısı daha da düşecek diyebilir miyiz? Diyebiliriz bu bakış açısıyla.”
Doktordan önce Google’a gitmiş insanlar yani?
“Aynen öyle. İnsanlar önce Google’a bakıyor, ondan sonra doktora veya sağlık kurumuna başvuruyor. O nedenle de önce Google’da biz bu hareketliliği yakalıyoruz. Bizim gördüğümüz bu; önce Google araması artıyor, sonra vakalar oluşuyor, Google azalmaya başlayınca da vaka sayısında azalma görülüyor, arada hep bir hafta, 10 günlük süre var. İnsanlar hastalandığında muhtemelen bir hafta, 10 gün sonra sağlık kurumlarına gidiyor da olabilir. O sırada öğrenmeye, anlamaya çalışıyorlar, sonra da doktora gideyim diyorlar. Ve bunun tüm ülkelerde benzer bir trend olduğunu gördük. Türkiye dahil Fransa, İspanya, İtalya ve diğer dünya ülkelerinde hep aynı durumu saptadık. Ama orada şöyle bir şeyi de gördük; eğer bu çıkarımımız doğruysa, yani vaka sayısının artışından önce insanlar Google aramasına yoğunlaşıyorsa, o zaman bizim mayıs ayı içerisinde özellikle Afrika ülkelerine alarm olmamız lazım. Afrika ülkelerinde korona vakalarında bir artış beklenebilir bu bakış açısıyla.”
Afrika ülkeleri şu sıralar Google’a soruyor anlamında mı?
“Evet, bunu görüyoruz. O bölgede koronaya dönük arama trafiğinde nisan ayının son döneminde artış var. Özellikle Etiyopya gibi ülkelerde. Demek ki o yerlerde de şu sıralar hasta kesim olmaya başlamış, bunlar da önümüzdeki dönemde çıkacak ortaya. Çünkü bütün ülkelerdeki trend böyle.”
Ne zaman belli olur bu?
“Bu ay içerisinde...”
