İstanbul’un ev sahipliği yaptığı olağanüstü İslam İşbirliği Teşkilatı Zirvesi’nden olağanüstü bir karar çıktı. Yani beklenenin aksi oldu ve Trump’ın Kudüs kararı Filistin konusunda İslam, Arap ülkeleri arasında ayrışma değil, bir birleşmeyi ortaya koydu. Dolayısıyla da iç politikadaki konumunu güçlendirmek ya da kendi koltuğunu kurtarmak adına BM kararlarına rağmen bir hamle yapan Trump, İstanbul Deklarasyonu’yla daha çok prestij kaybına uğradı. Bir başka deyişle Doğu Kudüs’ün resmen Filistin Devleti’nin başkenti olarak ilan edilmesi sadece uluslararası hukukun, BM kararının teyidi, tekrar kabulü olmadı, Trump’a ayar vermek, daha doğrusu darbe anlamına da geldi. O nedenle de bundan sonra gelecek hamleler çok önemli. Trump, “Hataymış, mesajı aldım” deyip kararından geri mi dönecek yoksa bölgede karışıklığın, kaosun artması için yeni fitiller mi ateşlenecek? Ya da Trump’ın oldubittilerine karşı safları sıklaştıran Arap ülkeleri aynı kararlılığı ABD ve İsrail’le yürüttükleri ikili ilişkilerde gösterebilecekler mi? Dünkü tarihi kararın hemen ardından bu soruları MİT eski Müsteşar Yardımcısı Cevat Öneş’e yönelttim. Yanıtları şöyleydi:
Trump yanıldı mı?
Trump’ın aldığı karar ABD’nin, İsrail yönetiminin aleyhine olmuştur. İslam ülkeleri, Arap ülkeleri arasında bir dayanışmayı, saflaşmayı ortaya çıkarmıştır. Yani İslam camiasında bir bölünme yaratmak, İran’a karşı bir cephe oluşturmak ve kendi koltuğunu kurtarmak amacıyla aldığı karar, Trump’ın beklediği gibi bir sonuç vermedi. Trump attığı adımla prestijini daha da kaybetti. ABD ve dünyada daha fazla tartışılacaktır.
Ama İstanbul’daki zirveden çıkan kararın bundan sonraki ABD ve İsrail’le olan ikili ilişkilerde nasıl uygulanacağı da önemli.”
ABD kaynaklı yeni bir karışıklık söz konusu olabilir mi?
Trump’ın Kudüs kararı ve İsrail’in bu karar karşısındaki aktif tutumu radikal unsurları harekete geçirici önemli bir unsurdu, terörizmi tırmandırıcı bir durumdu ancak böylesine bir gelişme karşısında sanıyorum ABD yönetimi de evet kararını geriye almaz ama fiilen dondurur. Tepkiler karşısında zaten daha önce iki senelik bir süre vermişti. Tabii burada İsrail’in tutumu önemli. İsrail yine Filistin üzerindeki baskılarını devam ettirdiği, insan haklarını yine eskiden olduğu gibi ihlal ettiği takdirde, tabii ki radikal unsurların hareketliliği yine görülebilir. Ancak şu anda ABD’nin, İsrail’in tepkisini gözlemleyip öyle değerlendirme yapmak lazım.”
Kararı Türkiye açısından değerlendirirsek?
“Trump’ın aldığı karar karşısında Türkiye İslam ülkeleri arasında aktif davranan, üstelik İslam teşkilatının dönem başkanı olarak da Cumhurbaşkanı’nın takındığı fiili durum ve sadece İslam ülkeleri, Arap ülkeleri değil, Avrupa’yla, Vatikan’la dünyanın diğer güçleriyle kurduğu temaslar ve bugün alınan sonuçla Türkiye önemli bir adım atmış oldu. Meselenin ABD’nin, İsrail’in istediği istikamette gelişmesine bir engel koymuş oldu. Türkiye bakımından alınan sonuç çok önemlidir...”