Suriye’de yeni yönetimin izleyeceği stratejinin yanı sıra Rusya’ya kaçan devrik lider Esad’ın işlediği insanlığa karşı suçlar ve savaş suçlarından yargılanıp yargılanmayacağı da en merak edilenler arasında.
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, Esad ve ciddi suçlar işlemiş olabilecek herkesin Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde hesap vermesi gerektiğini bildirdi... BM Raportörü Edward, “Esad’ın adaletle yüzleşmesinin zamanı geldi ve onun yargılanacağı en uygun yer UCM’dir” dedi. Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR) da “Esad ve tüm yüksek rütbeli subaylar, Suriye’de kurulacak ulusal bir mahkemede hesap vermeli. Aksi takdirde, Esad rejiminin kurbanlarının aileleri arasında öfke büyür ve milyonlarca Suriyeli intikam almaya çalışabilir” diye yeni yönetimi uyardı. Dolayısıyla Esad’ın yargılanması için hem yerel hem de uluslararası mahkeme olasılığı söz konusu... Bunun içinde işkenceler, tutuklamalar, toplu mezarlar gibi fazlasıyla kanıt mevcut... Cezaevleri en önemli sembollerden birisi ama oraya gelinceye kadar o kadar çok zalimlik var ki 50 kişiyi tek başına öldürüp çukura atma, hatta canlı canlı insanların gömülme görüntüleri bile... Ama her iki yargılama yolu açısından da sonuca ulaşmak Putin’in, Kremlin’in vereceği karara bağlı. Şu anda Esad’ın, geleceğinin ya da sonunun ne olacağına yani...
★ ★ ★
Zira Esad, Rusya’da hangi pozisyonda tutuluyor iltica mı etti, turist vizesiyle mi gitti, sığınma mı talep etti, o süreç nasıl işleyecek, belki de Rusya vatandaşıdır aynı zamanda, bunlar net olarak bilinmiyor... Rusya Esad’ı ne için aldı götürdü, neye karşılık Moskova’da tutuyor? Ne amaçla bu kadar kol kanat geriyor, bu eski dostluk müttefiklikten kaynaklanan Putin adına bir vefa örneği mi yoksa Esad, Rusya çıkarlarına dönük pazarlık unsuru olarak görülen bir koz mu? Esad’ın Suriye’de etki yaratacak bir politik gücü artık kalmadı, Nusayri toplumu üzerinde de... Yansıdığı kadarıyla Putin’in kendisine devrik de olsa bir ülke lideri gibi ilgi göstermediği, davranmadığı da ortada.. Böyle bakıldığında da Putin ondan nasıl bir fayda elde edecek, ne gibi bir pazarlık yapacak sorusunun yanıtı anlamlı... Mesela Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde yargılanma yolunun açılmasına dönük Ukrayna’daki belli kazanımlarına karşılık “Esad’ı alın yargılayın, ne olursa olsun diyebilir mi?” Ya da yeni yönetime “Esad’ı verelim, Şam’da yargılayın. Rusya olarak ben de Suriye’deki üslerimi orada tutayım, varlığımı sürdüreyim” hesabı olabilir mi? Her ikisi de olabilir veya başka pazarlık konuları da... Rusya alacağını, siyaseten kazancını hesaplayıp, tartıp, alabileceğini alıp ona göre Esad’ı verip vermeme konusunda karar verecektir büyük olasılıkla...
★ ★ ★
Ama bu noktada Putin açısından sıkıntı yaratacak kritik sonuçlarda ortaya çıkabilir. Ukrayna’nın Rus ordusunun işlediği savaş ve insanlık suçlarından dolayı Putin’in Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde yargılanması için var olan talebi gibi. Çünkü Putin, Esad’ı verip “Alın yargılayın” derse hem UAC’yi, kararlarını tanıma hem de kendisi içinde aynı yolun açılmasına emsal anlamına gelir... Tabii asıl mesele de Esad’ın sadece bir koz olma niteliği değil, aynı zamanda sahip olduğu bilgiler itibarıyla kritik önem arzeden konumu. Sadece Ruslar Esad’ı bilmiyor, Esad da onları yakından tanıyor, biliyor.. Suriye sahasında geçtiğimiz 10 yıl içerisinde neler yaptıklarını, hangi suçları ortaklaşa birlikte işlediklerini biliyor.. Rusya’nın İran milisleriyle ilişkilerini hep beraber Hama’da, Halep’te, İdlib’de sivillere yönelik katliamlarda ne gibi görevler üstlendiklerini, ne gibi alçaklıklara nasıl erbirliğiyle imza attıklarını biliyor.. Yani Esad çok fazla şey biliyor. Eğer yargılanma durumu olur, hakim huzurunda konuşursa da herkesi yakabilir. Dolayısıyl Esad’ın geleceğiyle ilgili kararı Moskova verecek, Putin’in bu kozu nasıl kullanacağı ya da kullanıp kullanmayacağını göreceğiz. Lahey yolunu da açabilir, doğrudan Şam’a da postalayabilir. Ya da kendisi hakkında çok şey bilen Esad, Moskova’da bir trafik kazasında yaşamını yitirebilir...
