Koronavirüs salgınının pik yapmasıyla yasaklı, kısıtlamalı günlere dönülürken, özellikle sallandıkça hatırladığımız bir başka tehdit deprem gerçekliği de yine ciddi uyarılar veriyor. Örneğin, İzmir Depremi’nin ardından TBMM’de kurulan Deprem Araştırma Komisyonu’nda dinlenen Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, fayların hareketliliğine dikkat çekerek “Türkiye’de her an 7’nin üzerinde bir deprem meydana gelebilir” diye uyardı. Geçtiğimiz günlerde Bayburt’ta meydana gelen 3.8 büyüklüğündeki depremin ardından Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü eski öğretim üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş Doğu Karadeniz’de gizli fayların olduğunu ve bunların diri olduğunu söyledi. Dahası denizlerdeki fay hatlarının da güncel deprem haritasında yer almadığını öne sürdü. Malatya’da meydana gelen 4.7 büyüklüğündeki son depremin ardından da Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür’den riskli yerler açısından nokta tespitlerle uyarılar geldi. Yani 485 aktif fayın olduğu 81 ilin 68’inden bir şekilde aktif fay geçtiği ülkemizde olası depremlere dönük veriler de şu andaki koranavirüs salgını tablosu gibi iç açıcı değil, hatta öngörülerde endişe verici tespitler söz konusu. Özellikle de Kandilli’nin dikkat çektiği “Türkiye’de her 7’nin üzerinde bir deprem olabilir” uyarısı dikkate alındığında. Çünkü hemen aklımıza olası İstanbul depremi geliyor ama risk altında daha daha başka yerler olduğu da açık. Dolayısıyla dün bu durumu Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür’e sordum. Öncelikle de şu an kırmızı alarm veren yerleri. Yanıtı şuydu:
“Marmara Fayı deyince sadece İstanbul değil, buraya Bursa falan o çevreyi de alacaksın. Yani Marmara Bölgesi. Erzincan-Bingöl Karlıova arası bu Yedisu Fayı’nın olduğu yer mesela orada ciddi bekliyoruz. Doğu Anadolu Fayı üzerinde Çelikhan- Erkenek arası, Erkenek-Kahramanmaraş arası, Kahramanmaraş- Türkoğlu yöresi mesela oralarda bayağı endişemiz var sıkıntılı olarak gördüğümüz alanlar. İzmir keza; son olan deprem İzmir’de büyük deprem riskini artırdı. Özellikle İzmir Fayı ve İzmir yarımadası üzerindeki fay sistemini yüklemiş etkilemiş olabilir dolayısıyla oradan da ciddi endişemiz var. İlk başta akla gelen bunlar. Daha da var.”
İzmir derken tehdit büyük mü?
“En az 7. Çünkü orada o İzmir Fayı 7.1 lik deprem üretiyor. Dolayısıyla 7 büyüklüğünde olabilir İzmir Fayı hareket ettiği takdirde. O nedenle İzmir’de riskli alanlar içerisinde. Son deprem İzmir’in 30 kilometre güneyinde oldu ve etkisini gördük. Düşünün birde orada deprem olursa etkisi ne olur?”
Buralarda her an deprem olabilir anlamında mı?
“Her an dediğin zaman şimdi bu fayların tabi kiminin tekerrür periyodu dolmuş, dolmak üzere dolayısıyla zaman olarak bilmediğimiz için her an lafını söylüyoruz. Şimdi diyelim ki Marmara’da biz periyod olarak 30 sene içinde demiştik. 30 sene içinde her an olabilir, dolayısıyla her an deyince şu saniye, bir saat içinde diye anlaşılmamalı. Orada zamanı bilmiyoruz ama olması bize sürpriz gelmez. Buralar deprem olma olasılığının fazla olduğu yerler.”
Peki ya denizlerdeki fay hatlarının güncel deprem haritasında yer almadığı iddiaları? Görür devam ediyor:
“Marmara’da artık bilinmeyen bir şey yok niye 1999’dan 2014’e kadar çok yoğun araştırmalar yaptık hem jeolojik hem jeofizik binlerce kilometre sismik yaparak denizin altında bütün özelliklerini inceledik. Karadeniz’de Türk suları içerisinde TPAO’nun petrol aramaları içerisinde yaptığı sismik ve jeolojik araştırmalardan dolayı belli ölçüde bilgimiz var. Ege’de Yunanistan ile olan gerginlikten dolayı kendi karasularımızın dışında ayrıntılı araştırmalar yapmadık. Faylar nasıldır diye literatürden aldığımız bilgilerle biliyoruz. Yeterli mi? Değil. Akdeniz’e gelince orada da fazla bilmiyoruz.”
Tehdit oluşturacak fay çok mu denizlerde?
“Olmaz mı mesela Ege sistemi karada neyse denizin içinde de devam ediyor. Denizde daha araştırmalar yapsak o fayları daha ayrıntılı da görürüz. Ege’deki fay sistemlerinin tümü genellikle aktif faylardır tabi ki deprem riski oluşturuyor. Akdeniz’de de özellikle Helen ve Kıbrıs yayı dalma batma zonu sistemi büyük depremler oluşturabilir.”
Gizli fay konusu?
“Gizli değil şu anda bilmediğimiz faylar vardır. Yani keşfetmemişiz. Türkiye’nin bir yerinde duruyor, niteliği de aktif ama hiçbir şekilde keşfedilmemiş. Zamanla orada deprem olunca burada da fay varmış diyebilirsin.”
Bu açıdan tehdit yüksek mi?
“Yok. Türkiye’nin çoğu yerini, ana yapıyı artık biliyoruz ama tali durumda bazı faylar çıkabilir. Karadeniz’de mesela biz genelde deprem bakımından oralar fazla riskli değil, fazla fay sistemi yok diye biliyoruz. Kuzey Anadolu Fayı’nın kuzey kısımlarında fazla deprem olmuyor ama günün birinde olmaz dediğimiz yerde de bir deprem olursa demek ki burada da fay varmış, biz görmemişiz diyebileceğimiz bir şey. Ama bu öyle çok büyük boyutlu bir şey olmaz çünkü çok risk yaratacak bir şey olsa zaten o fark edilmiş olurdu...”
