Trump’ın İsrail’deki büyükelçi-liğini Kudüs’e taşıma kararı kendi koltuğunu kurtarmak adına atılmış bir adımdı. Ancak beklediği gibi bir sonuç vermedi ve Trump attığı adıma karşı aldığı İstanbul, BM darbeleriyle prestijini daha da kaybetti. Ve artık koltuk kadar ABD başkanlık karizması da sallantıda. Dolayısıyla da her an yeni hamle ya da çılgınlıklar söz konusu olabilir. Nitekim BM kararından sonra Trump ve partneri İsrail’den gelen tepkiler de bu yönde. Dün bu durumu ve olası gelişmeleri MİT eski Müsteşar Yardımcısı Cevat Öneş ile konuştum. Öncelikle tespiti şuydu:
“Suudi Arabistan, Mısır kamuoylarında ve İslam dünyasında ortaya çıkacak tepkileri tolere edebilmek için uyum sağladılar ama bu Ortadoğu’daki ayrışmayı değiştiren bir olay değil. ABD, Suudi Arabistan, Körfez emirlikleri, Mısır’la birlikte ortaya çıkan ayrışma çizgisi kesinleşecektir. Eğer Trump ve Trump sonrası ABD yönetimleri bu kararda ısrar ederlerse Ortadoğu için yeni çatışmalar ve kavgaları beklemek gerekir. Türkiye için de esas risk burada.”
Yeni bir savaş kapıda o zaman?
“Sıcak çatışmalar kapıda çünkü Suriye’nin yeni siyasetinin, sürecinin şekillendirilmesi, Irak’taki gelişmeler, Kürt meselesindeki gelişmeler ve Trump cephesinin yeni oluşturmaya çalıştığı kampla birlikte İran’ı hedef alan çalışmaları bölge için çok ciddi bir sıcak çatışma ortamını yaratabilir. Bir bloklar arası, Rusya-ABD gibi bir çatışmayı ortaya çıkarmasa da mahalli vekâlet savaşlarına devamlılık kazandırma gibi bir tehlikeyi gözlerimizin önüne seriyor.”
Trump çılgınlık yapıp yarın elçiliğini taşırsa ne olur?
“Yok, öyle bir şey yapacağını sanmıyorum bunu zamana yayacaktır. Mutlaka bu muhalefeti görecektir. Ancak kararından dönme ihtimali şu anda zayıf gözüküyor. Özellikle İsrail yöneticilerinin beyanları Trump’ın tavrı, evet oyu verenlere karşı kullandığı ifadeler politikasını değiştirmeyeceğini gösteriyor.”
Ne olmalı ki Trump ısrarından vazgeçsin?
“Vazgeçirme olayı bloklar arası, küresel güçler arası bir çatışma, devamlılık kazanan bir sorun. Bunun devam edeceğini görüyoruz. Esas Trump’ı engelleyeci olay ABD içindeki, muhalefetin ortaya çıkarabileceği yeni gelişmeler olabilir. Ki BM kararı Trump’ın konumunu mutlaka dış dünyada olduğu gibi ABD kamuoyunda da tartışmaya açacaktır. Ve Trump’ın aleyhindeki muhalefete yeni imkânlar verecektir. Bunun dışında Avrupa’da ortaya çıkan muhalefetin, Rusya, Çin, Türkiye, İran eksenindeki dayanışmanın Trump’ı önleyeceğini sanmıyorum. Yeni güvenlik stratejisi, Trump’ın oportünist kimliği kendi iç kamuoyuna yönelik verdiği mesajlar bakımından sertleşme adımlarının devam edeceğini gösteriyor.”
Peki, bu durumda Türkiye ne yapacak ya da yapmalı? Öneş’in bu soruya yanıtı da şöyleydi:
“Türkiye bölgedeki gelişmelerin riski, sürekliliği karşısında Suriye, İran, Rusya, Çin’le olan ilişkilerini, içerisinde bulunduğu NATO ittifakı çerçevesiyle dengelemek durumunda. Kendi iç politikasındaki ayrışmaları önlemek ve toplumun beklentileri çerçevesinde muhalefetle de ittifaklar yaparak bir dış politika şekillendirmesi yapmak zorunda. Bugün en büyük eksikliğimiz bu...”