ABD’nin Bağdat Büyükelçiliği’ne dönük saldırılar nedeniyle yeni yıl mesajlarında İran’ı hedef alan ve “Çok büyük bedel ödeyecekler. Bu bir uyarı değil, tehdittir” diyen Trump’ın talimatıyla İran’ın efsanesi General Kasım Süleymani öldürüldü. Hemen sonrasında ABD Savunma Bakanlığı Pentagon’dan gelen açıklamalarda da “Bu saldırı İran’ın gelecekteki saldırılarını caydırma amacıyla düzenlendi. ABD, dünyadaki vatandaşlarımızı ve menfaatlerimizi korumak için gerekli tüm adımları atacaktır” vurgusuyla olası gelişmeler karşısında daha da agresifleşme mesajı verildi. Yani ateşi hiç düşmeyen, bu olayla da hepten yükselen Ortadoğu yeni olaylara gebe. Çünkü bir yanda da “intikam” diyen İran var, hatta Şii cihadı ya da kalkışması gibi öngörüler de söz konusu. Dahası, ABD’de bazı senatörlerden Trump’a dönük “Ülkeyi savaşa sürüklüyor” gibisinden tepkiler de oldu. Yaşanan bu gelişmeleri ve olası sonuçlarını dün MİT eski Müsteşar Yardımcısı Cevat Öneş’e sordum. Yanıtı şuydu:
“Planlanmış, sonuçları da çok ciddi olabilecek bir operasyon. ABD’nin özellikle büyükelçiliğine yönelik saldırılardan sonra çok önemli bir hedefe yönelik operasyonuyla karşı karşıyayız. İran için önemli bir kayıp, İran’ın en önemli generallerinden bir tanesi ve bölgede özellikle Irak’ta da operasyonların sorumlusu olan bir insan; o bakımdan bu Irak’taki çatışmaları da İran-ABD ilişkilerinin geleceğini de etkileyecek bir olay.”
Planlı derken, özellikle seçilmiş hedef anlamında mı?
“Tabii çünkü General Süleymani rasgele bir adam değil; çok özel korunan bir insan ve anlaşılıyor ki özellikle seçilmiş bir hedef ve seçilmiş hedefe yönelik planlı bir operasyon. ABD Savunma Bakanlığı Pentagon açıkladı, bunun Trump’ın emriyle yapıldığını ifade etti. Bunu bir bakıma Trump’ın seçim yatırımı olarak da görüyorum çünkü İran’ın çok önemli bir generalinin öldürülmesi biraz iç politikaya, seçime yönelik bir yatırım. Aynı zamanda Neoconların isteğini de karşılayan bir operasyon şeklinde bakmak lazım.”
Bu kadar iyi korunan biri nasıl vuruldu?
“Ortadoğu’da Irak ABD’nin en önemli istihbarat gücünün olduğu bölgelerden bir tanesi. Orada bilgi almak konusunda hassas çalışmaları, güçlü altyapısı var. General Süleymani de Irak’ta bulunan ve rahat hareket eden bir insan; o bakımdan nokta hedefi olarak tespit etmeleri, takip etmeleri her zaman için mümkün.”
İran gizli servisi Savama’nın da güçlü olduğu söylenir?
“Evet ama ABD’nin imkânları Irak’ta çok fazla, çok hassas takip kaynakları var. Özellikle bu operasyon da ABD’nin gücünü gösteriyor. Yani teknik bakımdan olsun, insan kaynakları bakımından olsun ABD’nin imkânları Irak’ta çok güçlü.”
Peki, ya bu ABD-İran arasındaki gerilim ve bu olayın bölgeye dönük etkileri? Öneş devam ediyor:
“ABD-İran ilişkileri zaten kısa dönemli çatışma süreci değil. İran’daki rejim değişikliğinden itibaren yükselen, alçalan bir çatışma süreci yaşıyoruz ve yaşamaya devam edeceğiz. ABD’nin bölgedeki en önemli hedeflerinden birisi de İran; o bakımdan bu olay bölgedeki çatışmaları tetikleyecek ve devamlılık kazandıracak. Yani bölgede ülkelerin bölünmesini hızlandıracak. Tüm bunlar da ABD politikası bakımından beklenen, istenen bir süreç ve tabii ki bu gelişmeler Türkiye’yi de etkileyecek bir olay çünkü Türkiye- İran ilişkileri önemli ve ABD’nin İran’a dönük ambargo çalışmaları sertleşebilir...”
İran da intikam diyor?
“Onu söyleyecektir çünkü ABD-İran ilişkilerinde psikolojik bir durum da var. Çünkü Süleymani onların Che Guevara’sı gibi bir insan; çok reklamı yapılan, çok ön planda olan, İran halkı, İran devleti için çok önemli bir general. Hatta Cumhurbaşkanlığına adı da geçen bir insan. İran buna cevap verecek şüphesiz ama zamana yayabilir. ABD’yi şimdi üzerine çekmek istemez. Ama operasyon zamanlamasını kendisi açısından mutlaka planlayacaktır.”
Ne yapabilir, doğrudan bir savaşı göze alabilir mi?
“Hayır, doğrudan savaş mümkün değil çünkü güç dengeleri çok farklı. İran şimdilik bekleyecektir ve bir fırsat yaratmaya çalışacaktır. Ama karşılık mutlaka verir. İran halkının da her zaman için ABD’ye karşı operasyon için psikolojik tepkisi ve potansiyeli var...”