Enerji Bakanı Hilmi Güler’e TÜSİAD’ın öncülüğünde temelleri atılan “Karadeniz ve Hazar Denizi Girişim ve İş dünyası Konfederasyonları Uluslararası Birliği” (UBCCE) yemeğinde, “Irak Petrol Yasası çıkmadan, Irak ile petrol ve doğalgaz işbirliğini geliştirmek mümkün mü?” diye sormuştum.
Güler, “Yasayı beklememize gerek kalmadı” yanıtını verdi.
Türkiye’nin Irak ile petrol ticaretini belirleyecek yasayla ilgili olarak bu ifadeyi ilk kez duyuyorum.
Yasa, Türkiye’nin Irak’taki kırmızı çizgilerini (Irak’ın bütünlüğü, Kerkük’ün Irak’tan ayrılmaması, petrolün Irak’ın ortak malı olması) güvence altına alıyordu. Daha da ötesi Kuzey Irak’ta çıkan petrol ve doğalgazın menşei sorununu çözüyordu.
TOBB’un projesi
Son bir yıldaki gelişmeler gösteriyor ki, Türkiye’nin tezleri bölgenin gerçeği olarak algılanmaya başlandı.
Ve Türkiye’siz bir Irak pazarından söz etmek kimse için mümkün değil.
Irak ile Türkiye’nin Osmanlı döneminde başlayan petrol ilişkisi, Irak’ın İngiltere’den bağımsızlığını almasıyla son bulmuştu; yeniden başlıyor.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) İngilizlerin kontrolünde olan Irak’ın güneyinde, Basra bölgesinde “sanayi bölgesi” kurmak için girişim başlattı.
Uluğbay’ın belgeleri
Irak ile birinci petrol dönemi, II. Abdülhamit’in Musul petrollerini şahsi hazinesine geçirmesiyle başlamıştı.
1995-1999 tarihleri arasında DSP’den TBMM’ye giren eski bakanlardan Hikmet Uluğbay, “İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Petropolitik” kitabında, bu süreci anlatılıyor.
Uluğbay aynı zamanda, Irak petrollerinden 100 milyon liralık (32 milyon dolar tahmin ediliyor) bakiye alacağın izini sürüyor.
Uluğbay kitabında “İki ülke arasında gelişen bu güvenlik ve ticari ilişkilerin daha da güçlenmesine katkı olacağı düşüncesiyle olsa gerek, Eylül 1985’te yapılan yazışmalar sonunda 1986 yılından itibaren bütçe kanunlarına Irak petrollerinden alacak konusunda bir hüküm konulmamıştır” diyor.
TPAO ve Çalık başvurdu
Irak ile Türkiye arasında “2’nci petrol dönemi”, 1974 yılında Kerkük petrollerini Yumurtalık’a taşımak üzere kurulan Botaş’ı bir yana bırakırsak, ABD’nin kontrolünde yeni bir Irak’la mümkün oluyor.
Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani ile birlikte Türkiye’ye gelen Irak Enerji Bakanı Hüseyin Şehristani, Irak’ın güney bölgesindeki petrol sahalarında yatırım yapmak üzere 100 şirketin kendilerine başvurduğunu söylemiş.
Bunlar içinde Türkiye’den Çalık Enerji ile TPAO bulunuyor.
Güler *TPAO bölgenin jeolojik yapısını çok iyi biliyor” diyor.
Irak bu şirketleri gözden geçirip yeterlilik alanları açıklayacak.
Nabucco’ya Irak gazı
Şehristani, Kuzey Irak’ta petrol sahası işleten Türk şirketleri Çukurova ve Petoil’in de sözleşmelerini yeniledi.
Yeni dönemde, Irak’ın petrollerinin Türkiye üzerinden Batı pazarına açılması gündeme geliyor. Avrupa Komisyonu Enerji Komiseri Andris Piebalgs, Şehristani’nin Brüksel’deki ziyareti sırasında, “Irak gazının Türkiye’den geçeceği kesin, dolayısıyla Nabucco stratejisi önemli” diyor.
Başa dönersem, Güler’in “Bizim için tek sorun zaman” cümlesinin altını çizmeliyim.