Microsoft'un başarmasıyla Seattle'ın Boeing'e endeksli ekonomik yaşamı esnedi. Microsoft'un 150 kadar Türk gencini Seattle'a getirdiği söyleniyor ki, bunlar arasında türbanlı genç kızların sayısı da hiç az değilmiş.Kahveleriyle dünya pazarlarına oturan Starcbucks'ın da merkezinin Seattle'da olduğunu belirtmeliyim.Seattle'da ekonomiden konuşurken, Microsoft'un kurucusu Bill Gates'in 120 milyon dolar değerinde olduğu söylenen göl evine de değinilmeden geçilmiyor. Seattle'daki bir başka ayrıntı ise mesainin sabah 06.00'da başlayıp saat 15.00'te bitmesi. ABD'nin gölleri ile okyanusu buluşturan en kuzeyindeki Washington eyaletine bağlı Seattle kentinin kaderi burada Microsoft kurulana kadar Boeing'e bağlıydı. Şirket zarar edince Seattle'daki ev fiyatları bile düşüyordu. Bu, Boeing'in gelecek ürünlerini tasarlayan birimi için geçerli değil mesela. Onlar serbest zaman uyguluyor. İlgi çekici olan ofislerindeki neşeli objelerin yanı sıra ortada dolaşan ve hatta yatağı bile bulunan köpekleri. Boeing'in geleceğin tasarımlarının yapıldığı binasını gezdiğimde ODTÜ'nün Teknopark'ında gezdiğim bir ar-ge şirketini hatırladım. Orada da çalışanların masalarında özel neşeli objeler yer alıyordu. Dahası bu objelerin alınması için patron çalışanlarına yer yıl 100 dolar para veriyordu.Boeing'in Seattle'daki Everett tesislerinde üretilen ve "geleceğin uçağı" olarak nitelendirilen 787 Dreamliner tipi uçakları henüz uçmadan 736 adet sipariş aldı. Bu durum ticari uçaklarda eşi olmayan başarı olarak tanımlanıyor.Boeing 787'ler ilk kez mayıs ayında teslim edilecek. Dreamliner, gövdesi ve kanatları dahil ağırlıklı olarak kompozit maddeden üretilen ilk uçak olurken, havayollarının kargo gelirlerini yüzde 40-60 oranında artırabiliyor, yakıt tüketiminde-karbon salımında yüzde 20 tasarruf ve seste yüzde 60 oranında azalma sağlıyor.Uçağın gövdesinin alüminyum yerine daha hafifi bir malzeme olan kompozit maddeden yapılması, pencerelerin boyutlarının da önceki uçaklara göre iki kat büyümesine neden oluyor. 787'lerde pencereler kapanmıyor, ışık duyarlılığı artırılıyor. The Boeing Company'nin başına 2005'te, ar-ge ağırlıklı üretim yapan Amerikan şirketi 3M şirketinin başkanı James Mcnemey'in geçmesi de "yeniliklere" odaklanma açısından bir ipucu olsa gerek. En büyük montajcı 787 Dreamliner için özel olarak inşa edilen "tanıtım" binasında yeni nesil uçağın temel farklarını öğrenmeye çalışıyorum.Havayolu şirketlerinde de turizmcileri ikiye bölen "Her şey dahil" kavramına eş bir tartışma var: "Low cost carrier" yani "düşük maliyetli uçuşlar". Boeing'in üretim planlarında bu "düşük maliyet" felsefesi önemli yer ediyor. Maliyetleri düşüren faktörlerin başında da uçağın tüm malzemelerini dışarıdan satın almak geliyor.O nedenle Boeing koltuk, halı, kahve makinesi üretmediği gibi, kokpit elemanları da üretmiyor. Alıyor, getiriyor, takıyor ve uçak henüz yerdeyken satıyor. Havacılıkta yol ayrımı Boeing'in 787 model uçağının rakibi, geçen günlerde Türkiye'ye gelen Airbus'ın 380 model uçağı. Bu iki modelin yol ayrımı temel olarak Airbus'ın aktarma seferlere uygun, büyük uçak üretme stratejisini belirlemesinden, Boeing'in ise tek noktaya varış için daha küçük gövdeli uçaklara yönelmesinden kaynaklanıyor.Türkiye'de yeni uçuş stratejisini henüz oluşturmadığı için Boeing 787 siparişi vermedi. Boeing yöneticileri, THY gibi başka büyük havayolu şirketlerinden de henüz karar vermeyenlerin olduğunu söylüyorlar. 787'ler, 148-158 milyon dolar arasında satılıyor. Pegasus'un önceki gün Türkiye'ye gelen Boeing 737-800 tipi "Hayırlı" uçağının fiyatının iki katı.787'den bugün sipariş edildiğinde teslim tarihi 2016 yılından başlıyor. O nedenle her gecikme satın alınma vadesini de uzatıyor. syilmaz@milliyet.com.tr Stratejiye göre üretim