Ermenistan sınır kapısının açılmasına dayanan 24 Nisan krizi enerji yolları haritasını da açıyor. Azerbaycan, Hazar kaynaklarını Batı’ya açan ilk Kafkas ülkesi. Türkiye ile arasındaki BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) ve BTE (Bakü-Tiflis-Erzurum) olarak iki petrol ve doğalgaz boru hattı, üretim anlaşmalarıyla destekleniyor.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Şahdeniz’deki petrol arama sahasına yüzde 9 ortak.
Bu şirketin en büyük ortakları BP (İngiliz) ile Statoil (Norveç). Şirketin yüzde 10’ar hisse sahibi olan diğer ortakları Socar (Azeri), Nico (İran), Total (Fransız) ve Lukoil (Rusya) petrol şirketleri.
TPAO’nun Azerbaycan’ın Çıralı-Güneşli bölgesinde yüzde 6.75 oranında ortak olduğu bir petrol üretim sahası daha bulunuyor.
Azerbaycan’a ilk vize
Türkiye ve Azerbaycan BTC projesini ABD’nin desteğiyle inşa etti. Bu durum Türkiye’yi dünyada ilk kez enerji koridoru olmaya aday bir ülke statüsüne getirirken, Hazar enerji kaynaklarının Rusya dışında bir yolla Batı’ya açılmasının da başlangıcını oluşturdu.
Türkiye ile Azerbaycan ikinci enerji anlaşmasını BTE projesi (Güney Kafkasya Doğalgaz Boru Hattı) ile yaptı. Buradan yılda 6.6 milyar metreküp doğalgaz alıyor.
Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkanı Rövneg Abdullayev, Enerji Bakanlığı ile fiyat pazarlığı sürdürdüğünü doğrulamış, metreküpü 120 dolardan satılan gazın zamlı yeni fiyatının 15 Nisan başlangıç kabul edilerek hesaplanacağını açıklamıştı.
Kardeşlik test ediliyor
Socar ile Botaş arasında yeni bir fiyat belirlenmedi. Ne var ki, yukarıda anlattığım gibi, SCPC çok ortaklı bir şirket. SCPC, Ermenistan sınır kapısının açılması tezinden önce yeni fiyat belirlenmesi için masaya oturmuştu.
1 Ocak 2007’den itibaren Rusya, “Madem Batı blokuna girdiniz” diyerek Gürcistan ile birlikte Azerbaycan’a sattığı gazın fiyatını 110 dolardan 230 dolara çıkarmıştı. Botaş’la görüşmeler de bu çerçevede gündeme gelmişti. Azeriler, Botaş’a 250 doları telaffuz ederken, Türkiye 160 doları test ediyor.
Pazarlığın perde arkasında “İki devlet, bir millet“ vasiyeti yatıyor. Azerbaycan’ın merhum lideri Haydar Aliyev’in “Gaz ve petrol milli servetimizdir. Bu serveti Türkiye’deki kardeşlerimizle paylaşmamız gerekir“ vasiyeti hatırlatılıyor.
Azeri rezervi yetmez
Azerbaycan, doğalgaz rezervinin “yetersiz“ olmasına karşılık, Nabucco projesinin bugün “tek“ kaynak ülkesi konumunda. Hazar kaynaklarını Türkiye üzerinden Batı’ya nakledecek 3300 kilometrelik Nabucco Doğalgaz Boru Hattı (proje ortakları Türkiye, Macaristan, Bulgaristan, Romanya, Almanya, Avusturya) Azerbaycan’sız “başla“ düğmesine basamaz.
İran, Irak, Mısır ve son olarak Rusya’nın eklenmesiyle yeni bir “enerji sepeti“ oluşturan AB, Nabucco’yu hayata geçirebilmek için Irak’ta barış, İran’da da “normalleşme“ bekleyecek!
Nabucco’da yeni dönem
Son aylarda beliren üç eğilimi sıralayalım:
Bir: Almanya, AB’nin 250 milyon euro vermeyi taahhüt ettiği Nabucco finansman paketinden desteğini çekti.
İki: AB, Nabucco’yu öncelikli projeler listesinden çıkardı.
Üç: Nabucco’ya gazını verecek olan Azerbaycan Devlet başkanı İlham Aliyev geçtiğimiz günlerde gittiği Moskova’da dünya kamuoyuna Socar ile Gazprom’un anlaşma muhtırası imzaladığını duyurdu.
Öte yandan, Nabucco’nun lider firması Avusturya petrol şirketi OMV, elinde bulundurduğu Macaristan petrol şirketi MOL‘un hisselerini (yüzde 21.1) 1.4 milyar euro’ya Rus petrol şirketi Surgutneftegas‘a sattı. Nabucco, 2008 yılından itibaren Rusya dışı bir hat olma iddiasından vazgeçti!