Rum Çetelerin Karadeniz’deki Sığınağı Santa
Bir fotoğrafta gördüğüm ve Türkiye’de olduğunu öğrendiğimde çok şaşırdığım Santa Harabeleri, çok uzun zamandır gitmek istediğim yerlerden biriydi. Yemyeşil doğanın içinde terk edilmiş ve harap olmuş taş binalar inanılmaz bir görsel güzelliğe sahip.
Santa Harabeleri aslında Gümüşhane il sınırları içinde yer alıyor fakat Trabzon’dan da rahatlıkla ulaşılabiliyor. Biz Trabzon üzerinden gittik. Trabzon merkezden yaklaşık 75 km uzaklıkta bulunan Santa Harabelerine ulaşmak için, Arsin ile Araklı arasından Gümüşhane yönüne ilerlemeniz gerekiyor. Yol ayrımları tabelalar ile gayet açık gösteriliyor. Trabzon istikametindeki yol güzel olmakla birlikte dere ve yamaç arasında kaldığından yer yer oldukça daralıyordu. Ayrıca, yayla yolları gibi olmasa da son kısımda biraz sarsıldığımızı söyleyebilirim.
Yanbolu Deresinin doğduğu vadilerle birbirinden ayrılmış 3 ayrı yamaç üzerine kurulan ve dini, ticari ve kültürel olarak öneme sahip Santa bölgesinin zamanında Rum çetelerin sığınağı olarak da kullanıldığı biliniyor.
Fatih Sultan Mehmet döneminde 1461-1476 yılları arasında fethedilen Santa, havzadaki mevcut demir, kurşun ve kurşunla birlikte çıkarılan gümüş madenlerinin verimli bir şekilde işletilmesine bağlı olarak 16-18. yüzyıllar arası dönemde önemli derecede gelişmiş ve ekonomik refaha erişmiş. 19. yy’da yaklaşık 5000 kişinin yaşadığı bilinen Santa kentindeki mahallelerde, taştan inşa edilen tek katlı konutlar, her mahallede en az bir kilise, her sokakta da bir çeşme bulunuyormuş. Ayrıca kız ve erkek öğrenciler için de okullar mevcutmuş.
Önemli bir madenci yerleşimi olan bu bölge 1923 yılında nüfus mübadelesi ile boşaltılmıştır. Bu mübadelede Santa bölgesi toplanma yeri olarak kullanılmıştır. Mübadele sonrası boşaltılan bölgedeki atıl arazi ve binalara çevre köylerin sakinleri yerleşmiştir.
‘Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı’ olarak ilan edilen bölgenin önceleri 9 ayrı mahalleden oluştuğu söylenmekle birlikte günümüzde Piştoflu, Binatlı, İşhanlı, Terzili, Çakallı, Zurnacılı ve Sincanlı-Kozlu olmak üzere 7 mahalle ve 300’ü aşkın ev bulunuyormuş.
Tüm fotoğraflarda gördüğünüz, Santa Harabeleri tabelasını ya da navigasyonu takip ettiğinizde ulaştığınız Piştoflu Mahallesi. Diğer mahalleler gibi, Piştoflu Mahallesi de tamamen terk edilmiş değil halen yaşayanlar var. Ayrıca burası kullanılan bir yaşam alanı olduğu için herhangi bir giriş ücreti de yok. Bununla birlikte konaklama veya yemek için bir tesis de bulunmuyor. Sadece küçük bir çay ocağı var.
instagram.com/senay_muratdogru/