Ukrayna’nın doğusun- daki iki bölgeyi fiilen kontrolleri altına alan Rusya yanlısı ayrılıkçıların düzenlediği referandumda sorulan tek soru net ve açıktı: “Donetsk Halk Cumhuriyeti ile Luhansk Halk Cumhuriyeti’nin özerkliğini destekliyor musunuz?”
Sonuç beklendiği gibi oldu: Nüfusun geniş kesiminin Rus kökenli olduğu iki bölgede, sandıktan ezici bir çoğunlukla “evet” çıktı.
Ne var ki iki bölge halkının bu isteği kolay kolay gerçekleşemeyecek ve Ukrayna krizini daha da kızıştıracak.
Kiev’deki merkezi hükümet bu referandumu illegal sayıyor. Batı ülkeleri de öyle. Onlar Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ve egemenliğini savunuyorlar. Aslında Rus kökenli nüfusun çoğunlukta olduğu iki bölge dışında, Ukrayna genelinde halkın üçte ikisi (son bir kamuoyu araştırmasına göre) ülke bütünlüğünün korunmasından yana.
Ama Donetsk ve Luhansk’ta Rus kökenliler artık Kiev’in hâkimiyeti altında yaşamak istemiyorlar. Şimdilik “özerklik” istiyorlar ama bunu da Rusya’ya bağlanmak için bir basamak olarak kullanıyorlar.
Nitekim referandum sonucu ilan edilir edilmez, ayrılıkçı liderler gelecek ay yeni bir referandum düzenleyeceklerini ve iki bölge halkına Rusya’ya bağlanmayı isteyip istemediğini soracaklarını açıkladılar.
Esas hedef: İlhak
Referandum sonrası durumun nasıl gelişeceği Rusya’nın alacağı tavra bağlı.
Rusya devlet başkanı Vladimir Putin -Kırım senaryosunda görüldüğü gibi- referandum sonucunu bu iki bölgeyi de ilhak etmek için fırsat mı bilecek? Yoksa 2008’de Gürcistan krizinde Güney Osetya ve Abhazya bölgelerinin Tiflis’ten kopması gibi “bağımsızlık” ilan etmelerini desteklemekle mi yetinecek?
Putin’in ne yapacağı belli olmaz. Nitekim kendisi daha geçen hafta Doğu Ukrayna’daki yandaşlarına “Referandumdan vazgeçin” demişti. Şimdi Moskova referandumun sonucunu alkışlıyor! Demek ki Putin ya taraftarlarına söz geçiremiyor (çok şüpheli) ya da ustaca bir oyun oynuyor...
Donetsk ve Luhansk halkı Rusya’ya bağlanmak konusundaki referandumda “evet” derse Putin ne yapacak, “olmaz”mı diyecek?
Uzmanlara göre, aslında Rusya bu iki bölgeyi Kırım gibi yekten ilhak etmektense, onların egemenliğini tanımayı (G. Osetya ve Abhazya misali) tercih edebilir. Pratikte bu da iki bölgenin Rusya’nın nüfuzu altına girmesi demektir.
Zaten ayrılıkçı liderlerin de ilhak olmayacaksa Moskova’nın himayesi altında bağımsızlık ilan etmekle yetineceklerini söyleniyor.
Çözülme tehlikesi
Şu veya bu şekilde, pratikte Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve ulusal birliği çökmek üzere...
Donetsk ve Luhansk Kiev’in kontrolünden çıktı. Ayrılıkçılar buralarda özerklik ilan ediyorlar ve Ukrayna hükümeti bunu engelleyemiyor bile...
Kırım’ın Kiev’in elinden nasıl kaydığını gördük. Şimdi Kiev iki bölgeyi kaybetmemek için ayrılıkçılarla savaşmayı göze alacak mı? Yoksa Moskova’nın tavsiye ettiği gibi, ayrılıkçılarla federal bazda bir çözüm için müzakereye oturmaya razı olacak mı?
Diplomatik çözüm belki Doğu Ukrayna’nın yeni bir statüyle ülke sınırları içinde kalmasını sağlar. Aksi halde ödenecek bedel çok daha ağır olabilir.
