Kitle fonlaması ile para toplamada limit var mı?

Bu hafta çıkan yasayla Türkiye sermaye piyasalarına “kitle fonlama” denilen bir müessese kazand Bu fonlama türü, girişimcilerin iş fikirlerini veya şahsi projelerini gerçekleştirmek için kitle fonlama platformları üzerinden halktan para toplayarak finansman sağladıkları bir yöntem, anlamına geliyor.

Fona ihtiyaç duyan girişimci, kitle fonlama platformları üzerinden halktan para toplayabilecek. Tabii, her isteyen kitle fonlama platformu kuramaz. Kurulması ve faaliyete başlaması için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) izin alması gerekecek.

İyi bir fikriniz mi var!

Kitle fonlama platformlarından para temin etme aslında bankadan kredi kullanma finansmanının alternatifi olarak biliniyor. İyi bir projeniz var, ancak bankadan ya kredi kullanamadığınız, kredi faizini yüksek buluğunuz için projenizin veya yatırımınızın finansmanı için başvurabileceğiniz finansmana ulaşma yerleridir.

Uzun sürelerden beri Batı finans piyasalarında kullanılan internet siteleridir. Bu siteler, çok parlak yatırım projeleri, fikirleri olan ama yeterli sermayeleri olmayan kişilerin çeşitli modellerde, kendilerine ortak veya yatırımcı aradıkları, ödünç verenlerle buluştukları internet platformları olarak hizmet sunuyorlar.

Kitle fonlama platformlarında aklınıza gelebilecek her türlü yaratıcı projeler için fon toplanıyor, ama en çok da az daireli inşaat ve gastronomi projelerine rastlanıyor. Mangal, barbekü sosu geliştirme ve pazarlama projesi gibi.

‘Hep birlikte göreceğiz’

Yasadaki düzenlemeye bakıldığında, kitle fonlama platformunda projenizi gerçekleştirecek şirkette hissedarlık vererek yatırımcı bulsanız, yani projeniz için faizi karşılığkredi değil, kâr payını paylaşacak şekilde ortak bulsanız dahi, paylarınızı halka arz etmiş olmuyor, halka açık ortaklık sayılmıyorsunuz. Hissedar sayınız bu yolla 500’ü geçse bile halka kapalı anonim ortaklık sıfatınız değişmiyor, böylece SPK’nın denetim, özel durumların açıklanması, kurumsal yönetim ilkelerine tabi olma, ara bilançolar hazırlama gibi bir çok yükümlülüğe tabi olmuyorsunuz.

Peki, kitle fonlama platformlarında projeniz için dilediğiniz kadar, limitsiz fon temin edebilir misiniz? Mesela, projesini hazırladığınız bir bilgisayar yazılım projesi için Milyonlarca TL toplayabilir misiniz? Hayır! Sermaye Piyasası Kurulu proje sahipleri ile girişim şirketleri tarafından toplanabilecek paranın limitini belirlemeye yetkilidir. Bundan şunu mu anlamalıyız, “Sermaye Piyasası Kurulu her projeyi inceleyecek, halktan ne kadar fon toplanabilir, üst limitini belirleyecek”, hep birlikte göreceğiz.

Bağış ve destek için uygun araç

Kitle fonlama platformlarının bağış ve destek amaçlı kullanılması da yaygın.
Bağış ve mali destek amaçlı, yani gelir elde etme ve bunu paylaşma amacının güdülmediği faaliyetlerin de SPK kontrol ve denetiminde olmaması düşünülemez. Dolayısıyla, kitle fonlama platformu üzerinden yardım toplanacaksa, öncelikle 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu hükümleri geçerli olacaktır.

Aman dikkat, kitle fonlama platformları üzerinden para yatırırken, önce projenin ne olduğuna yatırıma değer olup olmadığına, sonra girişimcinin kim ve kimin projesi olduğuna, sonra da yatırımın niteliğine, faiz karşılığı ödünç mü yoksa ortaklık mı olduğuna iyi dikkat edin. Elbette aranızda oluşacak hukuki ilişkiyle ilgili yazılı bir sözleşme yapılacaksa, bu yazılı sözleşmede genel hükümlerden ayrılan düzenlemeler olabileceğini düşünerek, sözleşmeyi iyice anlamadan adım atmayınız.

Unutmayın, hiç kimsenin bir sözleşmeyi okumadan veya anlamadan imzaladım iddiası dinlenmez. Hatta bankacılık ve finans hukukunda sözleşmeyi okuyup anlamanız, hukuki yardım almanız için bir günlük süre verilir.

Faizden kaçınmak için...

Düşünün, karavan imalatçısısınız. Yeni bir model tasarladınız. Seri üretime geçmek istiyorsunuz, ancak bankadan kredi alamıyorsunuz ya da yüzde 17-18 arası faiz ödemek, taşınmazları ipotek vermek yerine, kitle fonlama platformlarından finansman temin ederek seri üretime geçmeyi ve elde edeceğiniz karı yatırımcılarınızla paylaşmayı ya da ona faiz ödemeyi tercih ediyorsunuz.

Kitle fonlama platformlarında da başlıca iki şekilde finansman temin ediliyor, temin edilen para kredi niteliğinde oluyor ve faizi ile birlikte geri ödeniyor. Ya da yatırımcı projenin ortağı oluyor ve projeden kâr payı alıyor.

Sistemi kim denetleyecek?

Kitle fonlama platformu üzerinden toplanan paranın nasıl kullanıldığını kim denetleyecek? Ya toplanan paralar ve projesi ile birlikte sözde “girişimci” sırra kadem basarsa? İsviçre’den bize selam söylerse? Yatırımcının zararı nasıl karşılanacak? Bu konuda Sermaye Piyasası Kurulu’nun sorumluluğu söz konusu olabilecek. Çünkü, kitle fonlama platformlarının faaliyetleri sırasında uymaları gereken diğer ilke ve esaslar ile toplanan fonların ilan edilen amacına uygun olarak kullanıldığının kontrolü ve denetimine ilişkin esaslar Kurul tarafından belirlenip uygulanacak. Bir kuruma düzenleme ve denetleme görevi veriyorsanız, bu görevin ihmalinden doğan zarardan da sorumlu olması hukukun en doğal ilke ve sonuçlarından birisidir.

Yükümlülükler!

Şunu da belirtmek gerekir, finansmanın temin edilmesine zemin oluşturan kitle fonlaması platformları halktan para toplayan girişimciler arasındaki, yine bu girişimcilerle bunlara fon sağlayan, yatırım yapanlar arasındaki ilişkiler genel hükümlere tabidir. Bu da şunu göstermektedir; eğer girişimciye faizi karşılığı ödünç vermişseniz, aranızda eski adıyla karz, yeni adıyla “tüketim ödüncsözleşmesi meydana gelmiş olacak ve öncelikle Türk Borçlar Kanunu geçerli olacak. Yok eğer ödünç değil de, girişimcinin şirketine ortak olmuş, hisse almışsanız, bu seferde Türk Ticaret Kanunu’nun ortaklıklara ilişkin hükümleri uygulanacak.

Kitle fonlama platformu ile yatırımcı veya girişimci arasındaki hukuki ilişki ise eski adıyla tellallık, yeni adıyla simsarlık sözleşmesi ağır basan karma bir sözleşme olarak kabul edilecek. Tarafların birbirine karşı olan hak ve yükümlülükleri de simsarlık sözleşmesi hükümlerine uyduğu kadar belirlenecek. Ama platforma bir ücret ödenip ödenmemesine göre de sözleşmenin niteliği, dolayısıyla platformu işleten ile platform üzerinden fon talep eden girişimci veya fon sağlayan yatırımcının hak ve yükümlülükleri değişebilecektir.