Deprem çok vatandaşımızın dişinden tırnağından artırarak satın aldıkları konutlarının yıkımına neden oldu.
Deprem bölgesinde bir üniversitede dekanlık yapan bir arkadaşımla konuştum. Halen bazı öğretim üyesi, asistan ve idari personelden haber alamadıklarını, birçok yerleşim yerinin yerle bir olduğunu söyledi. Yıkılan birçok binada öğretim üyelerinin ve idari personelin ev sahibi oluğunu, kimisinin birikimleriyle, kimisinin ise banka kredisiyle şimdi enkaza dönen konutları satın aldıklarını söyledi.
Depremin sonuçları gerçekten çok ağır. Yıllarca yemeden içmeden, tatilden, gezmeden feragat edip para biriktirerek satın alınan konutlar artık yok. Hayatta kalan vatandaşlarımız bir anda malvarlıkları, tüm birikimlerini yitirmiş olarak deprem sabahına uyandılar. Ne yapacaklarını bilmiyorlar.
Bu konutu satın almak için fazla mesai yapmışlar, aynı elbiseyi, ayakkabıyı tamir edilmez hale gelene kadar giymişler, çocuklarının birçok isteğini geri çevirmişlerdi. Ne uğruna! Yapımından ve inşasından sorumlu olmadıkları, bir sabah depremde enkaza dönüşecek olan bu konutu satın almak uğruna!
Kimisinin birikimleri olmadığından banka kredi ile satın aldıkları konutu kaybettiler.
Vefat etmişlerse mirasçılarına yüklü meblağda bir banka kredi borcu bıraktılar. Ama ortada konut kalmadığından, mirasçılar, konutsuz bir konut kredi borcu ile başbaşalar. Şimdi sahibi olmadıkları bir konutun kredi borcunu ödemeleri gerekiyor.
Depremle yıkılan konutu banka kredi ile satın alan vatandaşımız vefat etmemişse başını sokacak bir konutu kalmadığından, artık muhtemelen kirada oturacak, hem kira hem de konut kredisi ödemek zorunda kalacak.
Ortada konut kalmamış, ama konut kredi borcu kalmış!
Neresinden tutsam, çaresizlik içeren bir hal! Sosyal devlet ilkesi gereği, bu durumdaki vatandaşlarımızın korunması ve desteklenmesi gerekir. Aksi takdirde bu ağır yükün altında manevi bir enkazla da karşı karşıya kalacağız.
DASK sigortası, zorunlu sigortalardan olduğundan, bankalar konut kredisi kullandırırken DASK’ı da zorunlu kılıyorlar. Ancak bazen bankanın, bazen sigorta şirketinin bildirim yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle, bazen de konut kredisi kullananın kendisine düşen özen borcunu yerine getirmemesi nedeniyle DASK yenilenmiyor. İşte o zaman maalesef DASK tazminat ödemiyor. Yükümlülüğünü yerine getirmeyen kim veya hangi kurum ise sorumluluk ona düşüyor. Fakat zaten DASK tazminatı kredi ile satın alınmış konutlarda, konut malikine değil, konut üzerinde ipotek hakkı bulunan kredi alacaklısı bankaya ödenir. Çünkü banka DASK tazminatında daini mürtehindir. Bu da şu demektir, banka onay vermedikçe DASK tazminatı konut sahibine ödenmez.
Fakat bankaya ödenen DASK tazminatı, kredi borcundan düşülür.
Sonuç; DASK her ne kadar yeniden yapım maliyet tazminatı olarak ödense de, kredili konutlarda bu tazminat konutun yeniden yapımında değil, kredi borcunun azalmasında kullanılmış olur.
Konutun yapım maliyeti ile piyasa değeri farklı olduğundan, DASK tazminatı bankaya ödenip kredi borcundan düşülse de, geriye yüklü bir kredi borcu kalacaktır.
Bankanın da paraya çevrilecek olası ipotek hakkı artık enkaza dönüşmüş konut üzerinde değil, arsa payı üzerinde olacağından, arsa payı üzerindeki ipoteğin paraya çevrilmesinin fiilen olanaksızlığı, kredi borcunun mirasçılar ya da hayatta kalan konut sahibi tarafından ödenmesini gerektirecektir.
Bunların sebebi, kredinin konutun piyasa değeri üzerinden kullandırılması, DASK’ın ise konutun inşa maliyeti üzerinden yapılmasıdır.
Aradaki fark ihtiyari deprem sigortası ile kapatılabilirdi.
Hayat sigortası öder
Çoğu banka konut kredisi kullandırırken hayat sigortası yapılmasını da zorunlu kılıyor. Depremde vefat eden vatandaşlarımız konut kredisi kullanırken hayat sigortası yaptırmışlarsa, kalan kredi borcunu hayat sigortası öder, mirasçılara bir kredi borcu yükü bırakılmış olmaz. Hatta DASK’ın da mirasçılara konutun yeniden yapım maliyetini, poliçe limiti dahilinde tazminat olarak ödemesi gerekir.
