Bitcoin hukuken nedir?
Son zamanlarda Bitcoin daha çok konuşulur hale geldi. En önemli sebebi, değerindeki aşırı yükseliş. Bitcoin elektronik ortamda yüzlerce bilgisayarın birlikte çalışarak yarattıkları algoritmalardan oluşan bir değişim aracı. Her bitcoin’in bir şifresi var. Eğer bu şifreyi kaybeder, unutur veya çaldırırsanız, paranızdan olursunuz. Geçenlerde Bitcoin üretimi yapan “madenciler”in bir araya geldiği bir platform olan Slovenya merkezli NiceHash, hacker’ların saldırısına uğradı ve 4700 Bitcoin çalındı (Yaklaşık 61 milyon euro). Ancak buna karşı da çeşitli önlemlerin alınacağı muhakkak. Bitcoin para gibi belirsiz ve biri diğerinin yerine geçen misli eşya değil ki. Her Bitcoin sahibinin kendi özel şifresi var. Bundan hareketle çalınan Bitcoin’lerle işlem yapılması engellenebilir, iptal edilebilir vs. Artık bu konuyu siber güvenlik uzmanlarına bırakalım.
Bitcoin’in iktisat bilimi açısından para hacmine etkisi, enflasyonla ilgili gibi hususlar da incelemeye değer konular.
Fatura kesilir mi?
Biz Bitcoin ile ilgili esas konumuza dönelim. Bitcoin hukuken nedir? Bir kimse dolar verip Bitcoin alınca bir mal mı satın almış oluyor? Eğer öyleyse mal ve hizmet alım satımındaki gibi fatura mı kesilecek? ÖTV’si KDV’si nasıl olacak? Bir para mıdır? Çek gibi bir ödeme aracı mıdır? Emtia mıdır? Döviz midir? Nedir Bitcoin?
Bitcoin’in gerçekten de özellikle uluslararası faaliyetleri olan şirketler tarafından gittikçe yaygınlaşan şekilde ödeme aracı olarak kullanıldığı görülüyor. Dünyanın en büyük gemi şirketlerinden MAERSK ve birçok ülkede örgütlenmiş denetim şirketi PwC Bitcoin’i müşterilerinin ödemelerinde para olarak kabul ediyorlar.
Ama Bitcoin merkez bankaları tarafından çıkarılan, madeni ve banknot olarak basılan klasik konvansiyonel para değildir.
BDDK’ya göre de Bitcoin para değil. BDDK’nın 25.11.2013 tarihli basın bildirisine göre Bitcoin herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimidir. BDDK Bitcoin’i mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla elektronik para olarak değerlendirmemekte, bu nedenle de 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimini yapmamaktadır.
KDV’ye tabi mi?
Avrupa Adalet Divanı ise Bitcoin’in hukuki niteliği hakkında iki yıl önce karar vermiş. Adalet Divanı’nın 22.10.2015 tarih ve C-264/14 sayılı kararıyla Bitcoin’in hukuken ne olduğunu tespit etmiş. Dava, İsveç Vergi İdaresi ile internet üzerinden Bitcoin alıp satacak, aracılık edecek bir işletme kurmak isteyen David Hedqvist adli İsveç vatandaşı arasında, Bitcoin’in KDV’ye tabi olup olmadığı hususuyla ilgili.
Avrupa Adalet Divanı, önce konvansiyonel bir para ödeyerek Bitcoin satın almanın Avrupa Birliği Katma Değer Vergisi Direktifleri’nin özellikle 135’inci maddesi kapsamında KDV’den muaf olduğuna karar vermiş. Dahası, Bitcoin’in sonradan konvansiyonel paraya dönüştürülmesi esnasında elde edilecek değer artışının da KDV’den muaf olduğunu, çünkü Bitcoin’in sanal bir para olduğuna karar vermiş. Bu kararın tüm AB ülkeleri için bağlayıcı olduğunu unutmayalım. Dolayısıyla, bizim için esas olanın Bitcon’i emtia olarak Kanada’yı örnek almak değil, uluslararası faaliyetlerde ödeme aracı olarak kullanılması gittikçe yaygınlaşan Bitcoin’i sanal para olarak kabul eden Avrupa Adalet Divanı kararı olmalı.
Banka dekontlarına havale nedenini mutlaka yazdırın
Olay şöyle gelişir: Ahmet Bey, bir “dost”una banka havalesiyle yüklü bir para gönderir. Havale nedenini açıklamaz. Bu sebeple de havale dekontunda bir şey yazmaz.
Ahmet Bey parasını “dost”undan geri ister. O zaman görürü ki Ahmet Bey’in “dost”u “dost” değildir! Parayı geri ödemeyi reddeder. Sebep, Ahmet Bey’in “dost”una göre Ahmet Bey bu parayı “dost”undan daha önceden aldığı borcu geri ödemek için yapmıştır. Yani Ahmet Bey, nedenini açıklamadan yaptığı banka havalesine konu parayı borç vermek için değil, önceden aldığı borcu ödemek için yapmıştır.
Olay mahkemeye gider ve Yargıtay karar verir; Banka dekontunda paranın ödünç olarak yatırıldığına dair bir açıklama yoksa, yani banka dekontunda paranın gönderiliş nedeniyle ilgili bir açıklamanın bulunmadığı hallerde, paranın mevcut bir borcun ödenmesi için gönderildiğinin kabulü gerekir. Çünkü havale, kural olarak bir borç ödeme vasıtasıdır. Aksinin ispatı da en kolay havale nedenini belirtilerek olabilir.
Siz siz olun, bir dostunuza borç olarak banka havalesi yapacaksanız, bunu mutlaka belirtin. Yoksa siz borç veren değil, önceden aldığı bir borcu ödeyen konumuna gelirsiniz.