Merhabalar…
Bugün, evrimi daha iyi anlamak adına ilginç bir canlı hakkında bilgi ve düşüncelerimi paylaşmaya çalışacağım.
Trilobitler evrimin bize sunmuş olduğu en kompleks canlılardan biridir.
Özellikle bilim dünyasını da hayrete düşüren en önemli tarafı bu canlının gözleri olmaktadır.
Trilobitler, dünya sularımızda 550 milyon yıl evvel yaşamıs olan sert kabuğu ve segmentli bir vücut yapısına sahip ilginc bir canlıdır. Dinozorlardan çok daha evvel yaşayıp soyları tükenmiştir. Yani Paleozoik Çağın en önemli hayvanlarındandır. Bu çağ basit canlı yapısından kompleks yapılara kadar olan canlıların evrimleştiği bir dönemdir. Bu dönem aynı zamanda günümüz canlılarının şekillenmesinde de çok önemli bir çağ olmuştur. Bilim insanları özellikle dinozorlar üzerine çok yoğunlaşmış olsalar da, trilobitler paleontologlar için önemi çok büyüktür. Bilim insanları için bu canlıların çok önemli olmalarının sebeplerinden biri ise bir çok kayaçta çeşitli fosillerinin bolca bulunması olmuştur. Bu yüzden gezegenimizin canlılık tarihine de önemli bilgiler sunmaktadır. Eklembacaklı ilk guruptan olan 10 takım, 150 aile türü, 5000 farklı cinsi ve 20000 den fazla tanımlanmış türe sahip, Trilobita olarak bilinmektedirler.
Trilobitlerin evrimine baktığımızda, türlerin birbirleriyle olan akrabalıklarını ve birbirlerine aktardıkları değişik fiziksel görünümlerini bizlere açıkca sunmaktadırlar.
En erken Trilobitlere Kambriyen Dönemde rastlamaktayız. Redlichiida ve Ptychopariida adı verilen iki ayrı takıma ait olan bu trilobitler sonradan gelecek olan trilobite türlerine göre bazı özelliklerden yoksun kalmışlardır. Örnek olarak erken trilobitlerin yüz tarafında sert doku gelişememiştir, bu evrimleşme daha sonraki akrabalarında görülmeye başlanmıştır.
Kambriyen Dönemi öncesinden kalan bu eklem bacaklılar günümüzdeki mevcut türlerden çok çok farklıydı. Trilobitlerin ortak atalarına en yakın türü Parvancorina cinsine ait türlerdir ve vücüt yapıları en ilkel Trilobit vücüt yapısı ile aynıdır. Ancak yapılan araştırmalar Parcancorina ve larvaformis birbirlerine çok yakın olduklarından Trilobitlerin atası olarak kabul görmüştür. Trilobitler üzerine uzmanlaşan evrim biyologları, bazı trilobitlerin atalarından çok daha farklı evrimleştiği ve uzuvlarının da o doğrultuda evrimleştiğini görmekteyiz.
Bu noktada evrimi anlamak adınada trilobitler önemli bir canlı grubu olarak karşımıza çıkmaktadır. Kimi tür daha çok segmana bölünmüşken, bazılarının boyu daha çok uzamıştır. Buda evrimin bize ne kadar çok şekilli budaklandığını bu canlılar üstünde bize göstermektedir.
Trilobitlerin evirmine baktığımız azman en yakın akrabalarının deniz kabukluları ve ataları olduğu görülmektedir. Olardan ayrıldıktan sonra ise sınıflandırmada anlaşmazlıklar olan belirsiz araknomorflar bulunur. Bunlardan bir tür olan Burgessia cinsi, Büyük Filopod Yatağında bulunun fosillerin %3 oluşturmaktadır. Bu ikinci gurup olan tüm araknidlerin yani örümcek, akrep gibi ve at nalı yengeci olarak bilinen ve deniz akreplerinin de atalarıdır. Bu iki gurubun ortak yapılarına bakıldığında, kıç bölgesinden çıkan kuyruk kısmı ve her bir segmanda bulunan bir uzvun bulunmasıdır. Trilobitlerde ise bu kıç sonrası kuyruklarının olmamasıdır.
Trilobitlerin en önemli evrimsel kısmı ise gözleridir. Trilobitlerin göz yapısı petek göz yapısı olarak bilinir. Bu göz yapısı Kambriyen döneme göre son derece kompleks mercek sistemine sahip olması paleontologları bir hayli ilgisini çekmektedir. 500 milyon yıl evvel böyle bir gözün evrimleşmesi de düşündürücü bir durumdur.
Kambriyen devrine ait kayıtlar, hem trilobitler gibi kompleks vücüt oluşumları, hem de bu dönemde çok farklı türlerin bir arada yaşamış olması Darwinizimcileri de düşündürmüştür. Bu yüzden Kambriyen döneminde 60 farklı hayvan türü aynı anda yaşamaya başlamışlardır.
Bu göz yapısı aslında tam bir tasarım harikasıdır. Ancak ve ancak böyle mükemmel tasarımları günümüz teknolojileri ile yapabilmekteyiz. Bu denli bir optik merceğin Kambriyen zamanında oluşması da üzerinde uzun uzun konuşulması gereken bir konudur. Trilobitlerin gözleri kademeli olarak evrilmiştir. Bu omurgalılardada zaman içinde ortamına göre değişmesi bazen de köreldiğini görmekteyiz. Örneğin bu derin denizlerde yaşayam ateloptik morfolojiye sahip trilobitlerde görülmektedir. İşte Trilobitlerin gözlerinin evrimsel süreci de basamak basamak evrimleşmiştir.
Bileşik gözler gruba baktğımızda zaman, günümüz canlılar içinde en önde gelenleri, böceklerdir. Bu sayede böceklerin avlarını gözlemlemesi, avlarının nerede olduklarını hızlı bir şekilde saptamalarına olanak sağlamaktadırlar. Bileşik göz yapısı, vücüt yapısına göre daha hızlı hareket eden canlılarda da etraftaki cisimlerin süratini, hızını algılama da böceklerin işini kolaylaştırmaktadır.
Trilobit gözleri katı ve Kristal yapılı lenslere sahiptir ve bundan dolayı da nesnelerin uzaklık yakınlık mesafelerini netleyemez. Trilobitler 3 farklı göz yapısı bulunmaktadır.
Bunlar Holokroal, abatokral ve şizokroal göz türüdür. Çoğu trilobitin holokroal gözü bulunur. Bunlar birbirine yakın, böceklerdeki gibi ve çift yanlı konveks lenslerden oluşmaktadır. Tek bir gözün içinde 15.000 lens bulunmaktadır.
İlginç olan bu canlılar denizde yaşayan günümüz kabukluları, nal yengeci, deniz akrebine de baktığımızda evrimin nereden nereye geldiğini bizlere göstermektedir.
Hepinize sağlıklı, huzurlu bir hafta dilerim.
Çalışmalarımı web sitemden takip edebilirsiniz. Sitemden Youtube taki kanalıma da bağlanabilir oradaki videolarımı da takip edip abone olabilirsiniz.
Doğada ve mavide kalmayı unutmayın.
Instagram: peter_salvatore
Web Site: www.psalvatore.com
Bir sonraki yazıma kadar şimdilik hoşçakalın.
Peter Salvatore.