Charlie Chaplin’in Winston Churhcill’e dönüşmüş hali
Tercümanı gözyaşları arasında son cümlelerini çevirdiğini ve Avrupa Parlamentosu üyelerinin Zelenskiy'i ayakta alkışladıklarını gören bir gözlemcinin cümlesi başlığa aldığım cümle. Zelenskiy bir sürü unvana sahip aslında, en fazla bilineni "eski komedyen devlet başkanı" en çok tekrar edilenlerden biri, "İsrail dışında bir ülkeye devlet başkanı olan ilk Musevi."
Bu tanımlamaların ne bir teki ne de tamamı Batı'da esen Zelenskiy efsanesini anlatmıyor.
Garip bir durum ama "Türkiye karşıtlığı dışında" dünyayı alakadar eden konularda hiç sesi çıkmayan Kim Kardashian, 288 milyon takipçili Instagram hesabında Zelenskiy'e olan hayranlığını dile getirirken, Zelenskiy'in rol aldığı komedi dizisi "Halkın Hizmetkârı"nın yayın hakkı geçen hafta 15 ülkeye satıldı. Hakları elinde tutan İsveçli firma 20 ülkeyle daha görüşmelerin sürdüğünü açıkladı. Çok sık karşılaşılan bir durum değil bu. Berlin Duvarı'nın yıkılmasının ardından kimse Sovyetler'in çöküşünü hızlandıran ABD Başkanı Ronald Reagan'ın kovboy filmlerinin yayın haklarını satın almamıştı.
***
Dini, etnik ya da siyasi sebeplerle bir gruba karşı yapılan şiddet hareketine "pogrom" denir Dünyada pogrom kurbanı Museviler, Ukrayna Musevileridir. 1821 Musevi karşıtı ayaklanmada 14 Ukrayna Yahudi’si öldürülür. 1915'te binlerce Ukrayna Musevisi, Rus İmparatorluğu topraklarının dışına sürülür. Sovyetler Birliği'nin ilk yıllarında pogrom olayları devam eder. İkinci Dünya Savaşı sırasında Hitler'in orduları bir milyon Ukrayna Musevi’sini katleder. Bunca katliama rağmen Ukrayna Musevilerinin çektiği dertler hiç dünyanın gündemine gelmez. İnsanoğlu acıyı unutma taraftarıdır ya, Ukrayna Musevi’si diğer örneklere de bakalım.
Filmlerindeki mizahın bir eşini bulamadığım Mel Brooks, Nobel Edebiyat Ödülü kazanmış tek müzisyen Bob Dylan, düşünür Noam Chomsky, ünlü yönetmen Steven Spielberg gibi isimler Ukrayna Musevi’si ailelerden gelen isimlerdir. Liverpool'un efsanevi futbolcusu Andriy Voronin ya da ünlü illüzyonist David Copperfield de eklenebilir bu listeye. Dünyaca ünlü bu isimlerin tamamının şöhretine iki haftada kavuşmayı ve Ukrayna Musevilerine dair bir merak yaratmayı başardı Zelenskiy.
***
Zelenskiy'in Ukrayna Musevi’si olmasının bu kadar önemli hale gelmesindeki temel sebeplerden biri, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini "Nazizm’den arındırmak" gerekçesiyle savunması. Musevi bir devlet başkanı ve Nazizm tanımlaması kulak tırmalasa bile boş bir iddiadan söz etmiyoruz.
Tarih 20 Mart 2021, yani sadece 357 gün önce Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy’in ofisi basıldı, duvarlara Nazi sembolleri çizildi, Zelenskiy'i hedef alan hakaret cümleleri kuruldu. 21 Mart sıradan bir tarih değil aslında. Sayısız suçtan hüküm giymiş Neo-nazi lideri Sergey Strenko'nun doğum günü. Böyle ya
zınca çok bir anlamı olmuyor aslında.
Ukrayna'da "beyaz ırkın üstünlüğünü" savunan, mücadelelerini son Haçlı Seferi olarak tanımlayan, Nazi sembolleri kullanan gruplar var. Bunların en bilineni Azak Taburu, ardından C14 Grubu geliyor. Google hafızasında bu grupların siyasi duruşlarına dair yapılmış binlerce haber var zaten. Yunanistan'dan Brezilya'ya kadar çeşitli ülkelerden askerlerin yer aldığı bir grup bu sözünü ettiğim. Maceraperest 3-5 kişi değil yani. Bu noktada Zelenskiy'in iktidarını bu gruplarla paylaşmak zorunda kalıp kalmadığına dair çok tartışma var. Garip bir şekilde Facebook dünyanın vicdanı haline geldi ya, ABD'li şirket bir zamanlar Azak Taburu'nu destekleyen mesajları yasaklamıştı, şimdi o yasak kalktı, destek sonuna kadar serbest.
***
Ukrayna Devlet Başkanı neden iktidarını paylaşmak zorunda kalsın ki sorusu iyi bir soru.
Zelenskiy, Ekim 2019'da, Devlet Başkanı seçildikten altı ay sonra Donbas'ın Rusya ayrılıkçıları ile Ukrayna arasında çatışmalar yaşanan gri bölgesi Zolote kasabasına gitti. Orada Azak Taburu üyeleriyle görüştü, geri çekilmelerini isteyip, barış için zamanın Almanya Dışişleri Bakanı'nın formülünü uygulamaya çalıştı ama başarılı olamadı, sert bir direnişle karşılaştı. O günden sonra da süreç Azak Taburu'nun daha yetkinlik kazandığı şekilde ilerledi. Kimi sosyalist kaynaklara göre Azak Taburu ABD ve NATO ile iş birliği halindeki bir yapılanma ama çatışma ortamında çok farklı haberler çok farklı şekilde verilebilir. Gerçek şu ki Zelenskiy barışı aramamış bir adam değil. Yine gerçek şu ki Zelenskiy'e Putin'den önce en ağır darbe indiren isim ABD Başkanı Trump oldu. Ne alaka sorusunun cevabı basit, ABD'de seçimlerden iki ay önce o zaman başkan adayı olan Joe Biden'ın oğlu Hunter Biden'ın adı Ukrayna'da bir yolsuzluk dosyasında geçti. Başkan Trump, Zelenskiy'den iddiaları doğrulamasını ve kendisine destek vermesini istedi. Zelenskiy bu teklifi kabul etmediği için ABD, Ukrayna ordusuna yapılacak 400 milyon dolarlık yardımı dondurdu. Düşünün, seçileli iki ay olmuş bir Başkan'sınız ve karşılaştığınız tablo bu.
***
Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy'in doğum yılı 1978, doğum yeri ülkenin en büyük çelik fabrikasının yanındaki Kryyi Rih şehri. Buraya kadar tüm dünya aynı şeyi yazıyor.
Alman kaynaklara göre Zelenskiy'in babası bir profesör, ABD kaynaklarına göre Zelenskiy işçi sınıfı bir aileye mensup. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonraki karmaşa döneminde sokaklarda olmak yerine sanatı seçiyor Zelenskiy 17 yaşında bir komedi-skeç grubuna katılıyor. Ukrayna'da sonra Rusya'da sahneye çıkıyor, sonra Kvartal 95 (Bölge 95) adında bir prodüksiyon şirketi kuruyor. Yazının başında Halkın Hizmetkârı adlı stüdyo komedisine dünyanın gösterdiği ilgiden bahsetmiştim ya, bu nokta ilginç işte. Halkın Hizmetkârı’nın senaryosunda Zelenskiy'in canlandırdığı tarih öğretmeni öğrencilerden birinin filme aldığı yolsuzluğa karşı harekete geçiyor. Yolsuzluk filmi Youtube'da büyük ilgi görünce, o tarih öğretmeni ülkenin Başkanı oluyor. Geleceğini oynamış diyenler olabilir ama asıl önemlisi şu: Zelenskiy Devlet Başkanı seçildikten sonra Ukrayna parlamentosunda yaptığı konuşmada, "Ofisinize benim resimleri asmak yerine çocuklarınızın resimlerini koyun ve bir karar verirken onların gözüne bakın" demişti. Canlandırdığı "tarih öğretmeni”ne yakışan bir repliği gerçek hayatta kurmak kaç kişiye nasip olabilir ki?..
***
"Charlie Chaplin'in Winston Churchill'e dönüşmüş hali."
Yazıya bu cümleyle başlamıştım, bitirirken de bu cümleyi kullanmam gerek.
Övgü için söylenmiş olsa bile 2. Dünya Savaşı'na ABD'yi çekmek için en fazla çaba gösteren siyasetçidir Winston Churchill. Böyle bakınca cümle endişe verici hale geliyor aniden.
Kameraların gücünü bilen Zelenskiy şu ana kadar kamuoyu desteği bulmada Putin'in onlarca kat ilerisine geçti. Düşünün, İsrail meclisine hitap etme arzusu kabul edilmediğinde bunu dünya medyasına sızdırmak ve ardından kesintisiz medya gücüyle istediğini almak gibi işler yapıyor Zelenskiy. Ukrayna hava sahasını kapatmak konusundaki ısrarı, bu öneriyi kabul etmeyen Başkan Biden'ı öfkelendirse bile kimse kameralar önünde Zelenskiy'i karşısına almaya cesaret edemiyor. Daha önce hiçbir Ukrayna Devlet Başkanı böyle bir güce kavuşamamıştı.
Zelenskiy'in hikâyesi nasıl bitecek bilmiyoruz, tahminen o da bilmiyor.
Mimar eşi Olena ile birlikte, kaçmak yerine mücadele etmenin, küsüp köprüleri atmak yerine, istediğini alıncaya kadar müzakere etmenin sembolü oldu aile. Kim ne derse desin, Zelenskiy, seçildiğinde kimsenin ummadığı bir yere çıkmış durumda. Savaşın sonunda ölse de hayatta kalsa da çıktığı yerden kolay kolay inmeyecek...
An’lar
1970’ler, Levent: Çok cümle yazılabilir ama tek bir cümle yeterli. 1970’ler ile bugün arasında yol aynı yol ama yerleşim en az 10 kat, binaların yüksekliği yer yer 20 kat arttı. İstanbul’da trafik sorunu var. Evet, var ve neden acaba demeye gerek bırakmayan bir kare.
1959, Barbaros yokuşu: Bomboş yol, silueti kapatan binalardan arınmış bir Barbaros Bulvarı fotoğrafı. Bir asır değil, sadece 63 yıl önce.
1910’lar, Pera Palas: Bir otelden çok daha fazlası İstanbul için. İstanbul’a gelen tüm ünlüleri ağırladı çok uzunca bir süre. İstiklal Caddesi’nin başka bir kötü hale büründüğü 70’lerde ününü kaybetmişti, Beyoğlu’nun yeni ve daha güzel haliyle eski günlerine döndü.
Haftanın fotoğrafı
Paranın dini imanı olmaz derler, doğru, büyük bir ihtimalle ama acının ne dini ne imanı ne de coğrafyası var. Dünyanın bir başka sancılı bölgesi Keşmir’de çekildi haftanın fotoğrafı. 7 Mart günü bir pazar yerine düzenlenen bombalı saldırıda hayatını kaybeden genç bir kadın, Rafia Nazir’in cenaze töreninde yasını tutuyor akrabaları. Acının en yalın hali aynı zamanda en soysuz hali oldu bir kez daha...
