Türkiye’de terör ve depremin çözümü aynıdır

Türkiye neden terör problemini 30 senedir çözemedi? Bana sorarsanız “Daha kolay bir problem olan deprem riskini neden çözemiyorsak, terörü de o yüzden çözemiyoruz” derim. Aslında teröre de afet gözüyle bakmalıyız

Geçenlerde bir maklube yemeğinde “twitdaş”larla bir araya geldik. Konu döndü dolaştı Türkiye’de terör probleminin çözümü için yapılan son girişime geldi. Birisi “Neden bu terör problemi
30 yıldır çözülemedi?” diye sorunca aklıma deprem geldi. Depremde işin içinde dış güçler, vb. şeyler yok ama Türkiye’de hâlâ çok büyük bir risk. Saroz Körfezi’ndeki son depremde “çök-kapan-tutun” hareketini yapmak yerine sağa-sola şuursuzca koşturanlara bakarsanız depremde gelemediğimiz noktayı çok iyi görebilirsiniz.
“Deprem ile terör arasında ne alaka var? diyorsanız, siz “afet”, yerine hâlâ “doğal afet” diyenlerden olabilirsiniz. Dikkat, ezberiniz sizi fena halde yanıltıyor. Hem deprem, hem de terör birer afettir. Her ikisi de can, mal, vb. kayıplara neden olur. Bu nedenle ikisinin de çözümü, bütünleşik afet yönetim sistemi içinde aranmalıdır.

Hazırlık, tahmin ve erken uyarı

Afet, yerel imkanlar ile baş edilemeyen can, mal ve iş kaybına neden olan olayların sonucu olarak tanımlanabilir. Bu tanıma göre terör de bir afettir. Depremden tek farkı, doğa olayları tarafından değil insan tarafından yapılıyor olmasıdır ama Türkiye’de terör, afet olarak görülemez. Zaten, 1959 yılında çıkan 7269 sayılı kanunun 1’inci maddesinde yazılı beş afetten başka hiçbir şey ülkemizde afet sayılmıyor. Örneğin, ülkemizde resmen kuraklık bile afet değil!.. Maalesef şu an Türkiye’de bu kanunları evrensel bilim ve standartlara göre yeniden düzenleyebilecek bir gidişat da yok...
Teröre, afet gözüyle baksak ve onu afet yönetimi mantığı ile çözmeye kalksak ne değişir? Afet yönetimi tabii ki bir tılsım değil ama olaya bir sistem dahilinde ve bir bütün olarak bakmamıza yardımcı olur. Yani, terörü çözmek için nerede eksik ya da yanlış yaptığımızı görmemizi sağlayabilir. Afetlerle mücadeleye bir bütün olarak bakılmadığı ve toplumun tüm katmaları katılmadığı zaman da başarılı olmayız. Nasıl ki otomobilin tekeri bir bütün halinde olmaz ve hareket edemezse, o otomobil hiç bir yere varamaz ya!..
Çözümün bir pasta gibi dilimlerden oluştuğunu düşünün. İlk dilim afet yönetiminde risk azaltmadır. Hazırlık, tahmin ve erken uyarı çalışmaları “risk yönetimi” olarak adlandırılır. Afetten sonra, etki ve ihtiyaç analizi, müdahale, iyileştirme ile birlikte yeniden yapılandırma “kriz yönetimi”dir.

Durum tespiti ve malumu ilan etmek yetmez

Türkiye’de deprem, terör, vb. afetlerle mücadelede daha çok kriz yönetimi öne çıkıyor. Risk yönetimi olmadan, sadece veya daha çok kriz yönetimiyle afetlerle mücadelede asla başarılı olunamaz, 30 senedir de olunamadı!
Terör riskinin risk azaltması için devletin öncelikle tehlikeyi çok iyi bir şekilde analiz etmesi gerekir. Peki Türkiye’de hangi teknik kurum terör afetinin tüm özelliklerine ait veri tabanını tutuyor, analizlerini yapıyor ve bütünleşik haritaları hazırlıyor? Tehlike analizi uzmanlık isteyen bir iş. Bunu polis ya da jandarma tek başına yapamaz. Tehlike analizinden sonra sıra riskin değerlendirilmesine gelir. Ülkemizin her noktasında belirlenen terör tehlikesinin o noktalarda olma ihtimali, etkileyeceği insanlar, kritik tesisler, vb. ile birlikte buna karşı hazırlıkların ve savunmasızlığın doğru belirlenmesi gerekir.
Bütün bu analizlerinin amacı aslında durum tespiti yapmaktır. Fakat, sadece durumu tespit etmek ve malumu ilan etmek yetmez. Bu noktadan itibaren terör riskinin yönetilebilir bir seviyeye indirmek gibi afet yönetiminin en önemli çalışmalarının devreye girmesi gerekir.
Riski azaltmak için öncelikle tehlikenin oluşumu önlenmelidir. Örneğin, deprem durdurulamaz ama insanların eline silah alması engellenebilir. Terör riski ortaya çıktığında ona etkin bir şekilde müdahale etmek için de hazırlık yapmak gerekir. Özetle deprem ve terör afetlerinde kriz yönetimindeki müdahale-iyileştirme (yıkım-yara sarma) sarmalından çıkmak ve bütünleşik afet yönetimi çalışmalarını sistematik bir şekilde yapmak zorundayız.
11 Eylül’den sonra Amerika genelinde, halkı organize etmek dahil, terör riskini yönetmek için afet yönetimi önlemleri yürürlüğe konuldu.
Ezberini bozmak isteyen bir incelesin lütfen.