İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesine birkaç ay kala Hitler’e karşı savaşan 44 ülkenin temsilcileri Amerika’nın New Hampshire eyaletinde Mount Washington Oteli’nde toplanıp bir bir dizi anlaşma imzaladılar.
Otelin bulunduğu Bretton Woods kasabasının adıyla anılan anlaşmalar Hitler’in darmadağın ettiği dünyada yeni bir düzen kurma arayışının bir parçasıydı.
Devletler arasındaki ticari ve parasal ilişkiler bu anlaşmalara göre yürütülecekti. Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF) bu çerçevede hayata geçti.
Doların birçok devlet tarafından rezerv para olarak kullanılmaya başlaması da bu tarihten sonradır.
Wikipedia ansiklopedisine göre, Türkiye savaşa 1945’te, silahlar susmadan kısa bir süre önce katıldığı için Bretton Woods’un ilk imzacıları arasında yoktu.
Ekonomistler ne diyor?
Yaşamakta olduğumuz global finans krizi, dünyayı bugüne kadar getiren bu sistemin birçok etkin ekonomist tarafından sorgulamasına neden oldu.
Aradan 65 yıl geçti, yeni bir dünya kuruldu. Ama, örneğin, IMF ve Dünya Bankası Batılı ülkelerin kontrolünde olmaya devam ediyor. IMF’deki karar verici oyların neredeyse yarısı ABD ve Batılı ülkelerin elinde. ABD’nin oy miktarı yüzde 17.1 iken, Çin 3.7, Hindistan 1.9 oya sahip.
IMF’nin zor durumdaki kalkınmakta olan ülkeleri desteklemek için sahip olduğu fon 260 milyar dolar iken, kalkınmakta olan ülkelerin rezerv toplamı 5.500 milyar dolar.
Dünya ekonomisinin koordinasyonunu ise G7 olarak bilinen zengin devletler yapıyor.
Sistem değişmeli, günün koşullarına uygun modern bir uluslararası düzen kurulmalıdır, diyor bazı ekonomistler.
Türkiye FED’in listesinde yok
Başkan Bush uluslararası krizi tartışmak üzere 20 ülkenin liderlerini 15 Kasım’da Washington’da toplantıya çağırdı. Bu toplantıda belki de yeni bir düzenin ilk tohumları atılacak.
Türkiye davetliler arasında. Ama ne kadar orada kalacak?
Dünya Bankası Başkanı Robert Zellick, 20 ülkenin “çok fazla” olduğunu söylüyor. G7, G14 olsun diyor. Önerdiği yeni adaylar arasında Brezilya, Çin, Hindistan, Meksika, Suudi Arabistan ve Güney Afrika da var.
Türkiye, Amerikan Merkez Bankası FED’in olası bir krize karşı cephane olarak 30’ar milyar dolarlık kredi açacağı dört ülke arasında da yoktu.
Neden bu listelerde olmadığımızı Ankara’da birilerinin sorgulaması lazım.
Hemen değil, tabii. Hüseyin Üzmez vakasını halledip DEP’i kapattıktan, Fener’in düşüşünü önleyip Yaşar Büyükanıt’a spor yazarı olarak bir köşe bulduktan sonra.
Aceleye gerek yok.