Dünyada üçüncü en sık rastlanan ruh hastalığı veya bozukluğu nedir biliyor musunuz?
Utangaçlık.
Ama psikiyatride ‘utangaçlığın’ adı utangaçlık değildir. ‘Sosyal Anksiete Bozukluğu’dur.
Bazılarına göre bu bozukluk anksiete olarak tarif edilen bozuk ruh halleri arasında en yaygın olanıdır. Bazılarına göre anksieteler arasında en az tedavi edilenidir.
Bazılarına göre ise uydurmadır. Bir mizacı, kişilik özelliğini doğal kabul etmek yerine hastalık olarak damgalamaktır.
Utangaçlığın resmen bir hastalık olarak psikiyatriye giriş tarihi 1980’dir. Salgın haline gelmesi ise 1999’da, bir ilaç şirketinin reklam kampanyası ile başladı.
Çok uluslu ilaç şirketleri, devasa kârlarının büyük bir bölümünü pazar payı büyük, mahdut sayıda ilaçtan elde eder.
Şirketler piyasaya bu tür yeni ürün sürebilmek için sürekli uğraşı içindedirler. Ama blockbuster diye bilinen bu ilaçları keşfetmek kolay değildir.
Daha kolay olan yol, eldeki ilaçlar için yeni hastalıklar icat etmektir.
Bu ‘condition branding’ denilen bir yöntemle yapılır.
Büyük bir halkla ilişkiler kampanyasıyla, insanlar, önce, o güne kadar hayatın normal bir parçası sayılan bir durumun aslında hastalık olduğuna ikna edilir. Sonra reklam kampanyalarıyla hastalığı “tedavi” edecek ilaca sevk edilir.
1990’ların sonunda GlaxoSmithCline Paxil adlı ilacı için bunu yaptı.
Tabii ilaç utangaçlık için pazarlanacak olsa pek inandırıcı olmayacağı için Sosyal Anksiete Bozukluğu için çare olduğu söylendi.
Bir araştırmacıya göre şirketin halkla ilişkiler/ reklam kampanyasından önce Sosyal Anksiete Bozukluğu için medyada 50 civarında referans vardı. Kampanyadan sonra, referans sayısı milyonları aştı.
Aynı araştırmacıya göre, iki yıl geçmeden Paxil ABD’de satılan yedinci en kârlı ilaç oldu.
Bugün Sosyal Anksiete bozukluğundan sık sık “dünyada üçüncü en sık rastlanan ruh hastalığı” olarak bahsediliyor.*
İffet alameti utangaçlık
Bu şekilde, biz dahil birçok kültürde iyi terbiye ve iffet alameti addedilen utangaçlık insanlığın yere ayak basmasından bu yana ihmal edilmiş bir bozukluk olarak hastalık fihristinde yerini aldı.
Ne olmuş oldu? Önce ilaç icat edildi, ardından hastalık.
Tabii Sosyal Anksiete Bozukluğu ABD’de kalmadı. Utangaçlık ilaçlarının piyasasını büyütmek için Türkiye dahil, dünyanın dört bir köşesine ihraç edildi: İthal hastalık, ithal ilaç, yerli doktor.
Aslında doktorların da ne kadar yerli olduğunu tartışabilirsiniz.
Psikiyatrinin Mekke’si ABD, peygamberi Amerikan Psikiyatri Derneği, kutsal kitabı da bu dernek tarafından yazılan Ruhsal Bozuklukların El Kitabı’dır. Bu kitap Türkçe dahil birçok dile çevrildi ve psikiyatristler tarafından tanı kitabı olarak kullanılıyor.
Hüzün, keder, yeis, yas ‘depresyon’ olur da dünyanın en yaygın “ruh hastalığı” haline gelirse, utangaçlık neden rahat bırakılsın?
İngilizce bilenler için:
Shyness: How Normal Behavior Became a Sickness (Utangaçlık: Normal Bir Davranış Nasıl Hastalık Haline Geldi) /Christopher Lane
