Türkiye’nin ilk nükleer santralını yapmaya talip olan Türk-Rus ortak girişim grubunun verdiği kilovat saat başına 21 küsur sent fiyat ihalenin kesinlikle iptal edileceğini gösteriyor.
Bu durumda nükleer santral için yeniden ihale açılacak.
Pazartesi Türkiye Elektrik ve Ticaret şirketi TETAŞ tarafından açılan zarftan çıkan fiyat son kararı vermek üzere Bakanlar Kurulu’na gönderilecek. Ancak Bakanlar Kurulu’ndan çıkacak kararın olumsuz olacağı kesin çünkü önerilen fiyat kabul edilemeyecek kadar yüksek.
Hatırlanacağı üzere, ihaleye 10 civarında uluslararası konsorsiyum ilgi duymuş ancak sadece JSC Atomstroyexport-JSC Inter Raoues-Park Teknik ortak girişim grubu teklif vermişti. Öğrendiğime göre, teklif vermeyen bazı şirketlerin fiyatları 11 sent civarındaydı.
Türk-Rus girişiminin yüksek fiyatı hükümete rahat bir nefes aldırmış olmalı. İhaleyi Ruslara vermek doğalgazda büyük oranda Rusya’ya bağımlı olan Türkiye’yi daha çok Kremlin’in insafına bırakacağı için stratejik olarak kolay bir karar olmayacaktı.
Fiyat, bakanlığı da şaşırttı
“Böyle bir fiyatı hiç beklemiyorduk” diye konuştu enerji sektöründen, nükleerle ilgilenen başka bir kaynak. “Ruslardan strateji düşünürler varsayımıyla düşük bir fiyat bekliyorduk. Ne akla hizmet bu kadar yüksek fiyat verdiler, mantıkla izahı yok. Alay eder gibi bir fiyat.”
Belki o kadar alay eder gibi değil.
Nükleer enerji başka hiçbir endüstride olmayan ve özel sektörün yüklenemeyeceği ticari risklere sahip bir daldır. Devlet garantileri ve sigortası şarttır. Bu sadece bizim gibi azgelişmiş ülkeler için değil ABD ve Fransa gibi ve köklü nükleer sektörlere sahip olan ülkeler için de geçerlidir.
Bu gerçek Enerji Bakanlığı’nın ihale şartnamesinde yeteri kadar dikkate alınmadığı içindir ki katılım bu kadar düşük oldu.
“Risklerin yüksek olması Rusların fiyata yansımış olabilir” diye konuştu bir kaynak. “Başka türlü bu rakamların pek mantığı yok.”
Aslında, alay eder gibi olan Rusların teklifi değil Enerji Bakanlığı’nın hazırladığı şartnamedir. İlgili şirketlerin ortak kanaati ihale şartlarının uluslararası standartlarda olmadığıdır.
Fiyasko fırsata dönüştürülebilir
Enerji Bakanlığı gerekli dersi aldıysa bu fiyasko bir fırsata dönüştürülebilir. Şartname ticari bir hale getirilerek eski taliplerin tamamını yarışa çekmek mümkündür. Durum eskisinden daha müsaittir. Global ekonomik kriz yatırımları azaltarak bu gibi fırsatların üzerine atlayacak şirketleri çoğalttı.
Nitekim dün konuştuğum bir yönetici “Tekrar yeni baştan çalışacağız. Arkadaşlara hazırlayın valizleri, dedim” dedi.
Bunun için koşul, ihale şartlarının uluslararası standartlara getirilmesidir. “Bütün ilgili şirketler bu konuda aynı fikirde” diye konuştu bir kaynak.
Bakanlığın yapacağı belki de en akıllı iş bir müşavir şirket tutmaktır. Bu gibi mega projelerde uluslararası uygulama budur. Aksi takdirde Türkiye ebediyen nükleer enerjiyi bekleyebilir.
Bu ihale, hiçbir işe yaramadıysa, Enerji Bakanlığı ve TETAŞ’ın, kendileri dahil herkese, bu işin altından kalkacak kapasitede olmadıklarını kanıtlamış olmalı.
