Hisse yükselirken para kazanabileceğiniz gibi, düşerken de kazanabilirsiniz.
Bunun yolu bir tür kumar olan short selling veya açığa satış’tır.
Farz edelim ki piyasada 50 euro’dan işlem gören bir hisse var. Hissenin düşeceğine inanıyorsunuz. Morgan Stanley veya Citibank gibi bir saklayıcı kurumla anlaşırsınız, ve, bir süre sonra geri verilmek üzere, bir milyon hisse ödünç alırsınız. Kendinizinmiş gibi, 50 euro’dan satarsınız. Hissenin değer kaybetmesini beklemeye başlarsınız.
Örneğin 20 euro’ya düştüğünde geri toplarsınız ve saklayıcı kuruma iade edersiniz. Hisse başına 30 euro kazandınız.
Ama bir de “terse gelmek” diye bir olgu var. Düşeceğine kani olduğunuz hissenin değeri yükselir ve yükselmeye devam eder. O hisseyi açığa satmış olanlar zararlarını en alt düzeyde tutmak için hücum ederler. Short squueze, veya, ekonomist Mehmet Gerz’in çevirisiyle, “açığa satış kapanı” meydana gelir.
Krizin yarattığı baskı
Almanya’nın en zengin işadamlarından biri olan Adolf Merckle’in başına bu geldi.
Merckle, ailesinden miras kalan küçük bir ilaç şirketini 100.000 kişinin çalıştığı, 120 şirketlik, 40 milyar dolar cirosu olan dev bir holding haline getirmişti. Forbes’un 2008 zenginler listesinde 9 küsur milyar dolarlık servetiyle 94. sıradaydı.
Geçen senenin sonlarına doğru yüz milyonlarca dolarlık Volkswagen hissesi açığa sattı. Ancak hisseler düşeceğine yükseldi. Porsche sürpriz bir biçimde Volkswagen’in kontrolünü eline geçirme planlarını açıklayınca, VW hisseleri iki seansta 210 euro’dan 1.000 küsur euro’ya çıktı.
Merckle borçlarını ödeyemedi. Bankalar onu sıkıştırdılar, bazı şirketlerini elden çıkarması için baskı yaptılar.
Geçen hafta, 74 yaşındaki milyarder villasının yakınlarında bir trenin altına atlayarak intihar etti.
Ailesi bir açıklama yaptı, “Finans krizinin şirketleri üzerinde yarattığı baskı, son haftaların belirsizlikleri ve herhangi bir şey yapamamanın getirdiği iktidarsızlık tutkulu bu aile girişimcisini bitirdi” dedi.
Neden kumar oynanır?
Merckle arkasında bir not bıraktı ama içeriği açıklanmadı.
Açığa satış bir kumardır. Borsanın düşüşte olduğu kriz dönemlerinde düşüşü hızlandırarak krizi derinleştirdiği için bazı ülkelerde yasaklandı.
Neredeyse 10 milyar dolarlık bir servete sahip, 74 yaşında bir insan, neden kumar oynar?
İş hayatında, para kazanma birçok insanda iptila haline gelir. Para araç olmaktan çıkar, amaç haline gelir. “Dağarcığım doldu” diyen pek olmaz.
Tren raylarında bitse de bitmese de, böyle bir hayatın değeri nedir?
Bilmiyorum, siz ne düşünüyorsunuz?..
