Hiçbir şey bedava değil. Bankaların vahşi batı ortamında çalışmasına göz yummanın akıllı bir iş olmadığını öğrenmek için Türkiye’nin 1999-2001 krizini yaşaması gerekti.
Batı’da mali kurumlar devasa zararlar yazarken Türk bankalarının -hiç olmazsa şimdilik- sağ salim olmalarının nedeni yaşanmış o felaket yıllarından alınmış derstir. O dersin faturası neredeyse 50 milyar dolar.
Her ülkenin bankacılık krizine tepkisi değişiktir. İsveç sorunlu bankaların çoğunu devletleştirdi, banka hissedarlarını sermaye koymaya zorladı, toparlandıktan sonra bankaları özelleştirdi. Japonya zordaki bankalarını sorunlarını görmezden gelerek krizi uzattı ve yıllarca ekonomik durgunluk yaşadı.
Türkiye zayıflayan bankaların hepsini kapatma yoluna gitti. Ve galiba iyi yaptı. Kötü yönetilmek nedeniyle zarar eden ve sermayesini tüketen bankaları sağlığa kavuşturmak kolay değildir.
ABD para pompaladı
Finans sistemi bir felaket bölgesi haline gelen ABD bu gerçeği anlamaktan veya kabul etmekten hâlâ uzaktır.
Washington, sallanan büyük mali kurumlardan sadece Lehman Brothers’ın batmasına izin verdi. Ama Lehman’ın iflasının yarattığı depremden o kadar dehşete kapıldı ki hemen direksiyon kırarak yaralı bankalara milyarlarca dolar pompalamaya başladı.
Bunun kötü paranın arkasından iyi para atmak olmadığı kesin değil. Kapitalizmin “yapıcı yok etme” işlevinde serbest bırakmak daha doğru olmaz mıydı?
Kötü yönetmenin bedelinin iflas olmaktan çıkarsa kötü yönetme ödüllendirilmiş olur. Hata yaptıklarında kurtarılacaklarını bilenler daha kolay hata yapar.
İşte taze bir örnek: Dara düşen Merrill Lynch adlı Amerikan yatırım bankası bu ay başında Bank of America (BofA) tarafından satın alındı. Satıştan birkaç gün önce bankayı yöneten John Thain adlı arkadaş çalışanlara dört milyon dolara yakın ikramiye dağıttı.
Kovulacaklar listesi...
Merrill Lynch’in 2008 yılı için 27 milyar dolar zarar yazacağını bile bile. Aynı bilgiye sahip olan BofA yönetimi de ikramiyeleri onayladı. Aynı yönetim iki hafta önce Merrill Lynch’i satın alabilmek için Amerikan Hazine’sinden 20 milyar dolar yardım istemişti.
Olay gazetelere düştükten sonra, BofA patronu Ken Lewis, Thain’i kovdu. İyi de Lewis’i kim kovacak?
Demek ki, ekonomik krizin belki de en büyük nedeni olan açgözlülük ve duyarsızlık kültürü Amerikan bankacılığını terk etmedi.
İflas denilen acı zehri içmeden terk edeceğini hiç sanmıyorum.
Her şey parayla değil. Yeni bir kültür ve ahlak anlayışı gelmeden Amerikan bankacılığı ayağa zor kalkar.
