BOTAŞ gelecek yıldan başlayarak 15 milyon metreküpün üzerinde doğalgaz satın alan tüketicilerin fiyatlarını her müşteriye göre ayrı belirleyecek.
Şirketin duyurusuna göre 2010’da 15 milyon metreküpün üzerinde gaz kullanmayı taahhüt edenler bir yıl için fikslenmiş fiyattan ve “özel indirimlerden” yararlanacak. Acele edip bu ay kontrat imzalamayı becerenler ek bir yüzde iki indirim kapabilir.
Bunun anlamı, BOTAŞ’ın bütün tüketicilere uygulanan açık tarife sistemini terk etmesidir.
Yerine pazarlık sistemi geldi. Muhtemelen, büyük işletmeler satın alacakları gazın büyüklüğüne göre indirim alacak.
Birçok değişik fiyatı ortaya çıkacak. Anlaşmalar gizli tutulacağı için piyasa fiyatların ne olduğunu bilmeyecek.
BOTAŞ neden bu sistemi seçti ve iyi mi kötü mü yaptı?
BOTAŞ’ın Rusya ve İran gibi büyük tedarikçilerle uzun vadeli gaz alım anlaşmaları var. Anlaşmalara göre şirket ya gazı alacak ya da almasa bile almış gibi parasını ödeyecektir.
Nitekim bu olasılık gerçekleşti. Piyasada dolaşan haberlere göre, ekonomik kriz nedeniyle talep düştüğü için BOTAŞ ithal edemediği gazın parasını öder duruma düştü.
Şimdi daha esnek bir fiyat politikası uygulayarak gaz talebini tembellik uykusundan uyandırmayı ümit ediyor.
Bu işletmeler için iyi bir haber olabilir. Ortalama bir işletmenin en büyük masraf kalemlerinden biri yakıttır. Krizden dolayı işletmeler üretim düşüyor. BOTAŞ uygun fiyatlarla üreticileri daha çok gaz kullanmaya ikna edebilir.
Hikâye bu kadar olsa çok olumlu. Ama devamı var. Bir, bu karar doğalgazda liberalleşmenin sona ermesinin ilk adımı olabilir. İki, sistemle ilgili birçok bilinmeyen var. Üç, kötü kullanılmaya açık.
Hükümetin politikası BOTAŞ’ın tekel durumunu sona erdirmek, başka oyuncuları piyasaya çekerek fiyat rekabeti yaratmaktı. Nitekim şirket, elindeki kontratların yüzde 10’unu dört özel firmaya devretti. Ama anlaşılan bu süreç sona ermiş durumda.
Şimdiki plan BOTAŞ’ı küçültmek değil TPAO ile birleştirerek büyütmek, bir piyasa oyuncusunun sözleriyle “Rekabetçi bir doğalgaz piyasası yaratmak yerine, devletten ve siyasetten beslenen bir şampiyon yaratmak.”
Ve bilinmeyenler:
Özel tarifeler hangi parametrelere göre saptanacak?
BOTAŞ’ın (veya iktidarın) beğendiği firmaya özel tarife uygulamaması için bir engel var mı?
15 milyon metreküpün altında doğalgaz kullanan küçük üreticiler daha pahalıya gaz alacağı için rekabet gücü azalacak. Bunun olumsuz etkisi hesaplandı mı?
Yapılacak indirimin bir yıl boyunca sabit kalacağına dair garanti var. Gaz fiyatlarına gelecek zamlar nasıl karşılanacak?
Doğalgaz ithal fiyatlarında düşüş olursa ne olacak?
Yapılacak zamlar diğer tüketicilere yansıtılacağına göre ortaya haksız bir durum çıkmayacak mı?
BOTAŞ’ın bu sorulara cevap verip yeni sistemle ilgili endişeleri gidermesi iyi olacak.