Mehmet Çelik

Kâğıt katlama sanatı origami, mücevherlerin ışığı yansıtan keskin çizgilere sahip parlak yüzeyleri, beyaz huş ağacının dokusu, baharın gelişini müjdeleyen yabani kiraz çiçeklerinin suya düşmesi veya Hotaka Sıradağlarını kaplayan ışıklı bembeyaz kar örtüsü. Bütün bu tanımlar bir saati, Seiko’dan ayrılıp bağımsız bir marka haline getirilen Grand Seiko’nun saatlerinde görülen şeyler ama aynı zamanda benzersiz bir tasarım dilini ve estetik anlayışı da işaret ediyor. 

Geçmişi 1881’e kadar uzanan Seiko’nun uzun yıllar bir tasarım bölümü olmadı. Japonya’nın ilk kol saatini 1913’te üreten Seiko’nun ilk tasarım stüdyosu 1956’da kuruldu ancak yenilik veya özgün bir fikir üretimi yapılmıyordu. Seiko yönetimi ilk kez 1959’da bir tasarım bölümü mezunu olan Taro Tanaka’yı işe alınca her şey değişti. Tasarımcı Taro Tanaka sadece Seiko’nun değil Japon saat kültürünün de estetik değerlerini ve yüksek saatçilik kodlarını belirleyen isimdir. 

Grand

Bilindiği gibi en büyük saat markaları isimlerini kurucular veya kurucu ortaklardan alır. Fakat bu köşede sıklıkla vurguladığım gibi markaları batmaktan kurtaran veya markayı başka bir seviyeye çıkaran tasarımcılar nedense gölgede kalır, isimleri bilinmez. Emekçilerin anonimleştirilmesi yoluyla markanın yüceltilmesi amaçlanan bu anlayış nedeniyle birçok tasarımcıyı biz ancak öldüklerinde, kendi isimlerini taşıyan bir marka kurduklarında veya on yıllar sonra tesadüfen öğreniyoruz.

Genta öncüydü, artık birçok tasarımcının adı var. Yine de karanlıkta devasa bir arşiv bulunuyor. Bu nedenle ikonik saatlerin birçoğunun tasarımcısı halen bilinmiyor. Bir zamanlar sadece mekanizmaya en uygun kasayı bulmaktan ibaret oluyordu, ancak bu yaklaşım orantısız ölçülere sahip birçok saatin üretilmesine yol açtı. İşte günümüzün en ünlü tasarımcılarından biri olan Eric Giroud pek çok markanın bozuk oranlara sahip saatlerini düzeltme işinde görev aldı ve gizli bir kahraman gibi çalıştı. (Giroud bir söyleşide

Picasso’nun Başarısı ve Başarısızlığı (Metis Yayınları) her meraklının kütüphanesinde bulunması gereken önemli bir eserdir. Berger, kitabın önsözünde şöyle yazar: “Picasso, bitmemiş olanın ustasıydı; bitmemiş sanat yapıtının değil, bitmemiş insan deneyiminin ustası.” 20. yüzyılın en önemli saatlerini tasarlayan Gérald Genta da Picasso gibi yenilikçi bir ustaydı. (Zaten Genta sanat tarihinde en çok Picasso’yu severmiş.) 

Genta inanılmaz dürüst biriydi, karşısında kim olursa olsun düşündüğünü söylemekten çekinmezdi. Eşi Evelyne Genta’nın tasarımcıyla tanışma öyküsü de bu tarzda başlıyor. 1981 yazında ortak bir arkadaşlarının evindeki akşam yemeğinde tanışmışlar. Karşı karşıya geldiklerinde Gérald Genta’nın ilk sözü “Saatin çok çirkin, kadranı da berbat!” olmuş. Tartışmadan sonra yemekten öfkeyle ayrılan Evelyne Hanım daha sonra kendisinden 23 yaş büyük tasarımcıya âşık olmuş ve evlenmiş. 

İşler her zaman iyi gitmez. AP Royal Oak ilk çıktığında

Tarihteki ikinci lüks çelik spor saat olan Gérald Genta tasarımı Patek Philippe Nautilus’un gördüğü ilgiyi belki de hiçbir saat görmedi veya görmeyecek. Yükte hafif pahada ağır dedikleri tam da böyle bir şey olmalı: Hiçbir çelik saat mağaza fiyatının 200 katına çıkıp milyonlarca dolara satılmadı. Dolayısıyla Patek Philippe Nautilus gerçek bir arzu nesnesi. Peki ama bu iyi bir şey mi?

İlk Nautilus (Ref. 3700/1) modeli 1976’da 3.100 dolar satış fiyatıyla altın saatlerle aynı fiyata piyasaya çıkmıştı. Satışlar katlanarak arttığı için tam 30 yıl boyunca üretimine devam edildi. 2006’da 5711/1A referans numaralı model biraz daha büyük bir kasada; saniye ibresi, yeni bir mekanizma ve safir cam arka kapak ile (ve 17.000 dolarlık fiyat etiketiyle) piyasaya çıktı. Sadece kadranı 150 farklı işlemden geçen bir Nautilus saatinin üretimi zahmetliydi. Dolayısıyla arz çok az talep ise çok fazlaydı.

Patek Philippe yönetimi Ocak 2021’de bazıları 10 yıldır bekleme listesinde olan müşterilerine kötü haberi

Genta, kendisini bir sanatçı olarak gördüğü için bir kuruma bağlı olarak çalışmayı sevmiyordu. İlk dönemlerde çizimlerini 15 frank (CHF) karşılığında satan Genta’nın müşterilerinin çoğunluğu markaların yanında kasa veya kadran gibi işler yapan tedarikçilerdi. Dolayısıyla Genta bazen sadece bütün bir saat değil istenen ayrıntıları da çiziyordu. (Tedarikçiler Genta’nın tasarımları imzasız olarak büyük firmalara sunuyordu.) Şimdilerde Monako’nun İngiltere Büyükelçisi olan eşi Evelyne Genta’nın anlattığına göre, Gérald Genta uzun kariyerinin başlangıcında arabasını alıp gezer, tasarımlarını gösterir ve limit olarak belirlediği 1000 CHF’ye ulaşınca eve dönermiş.

Genta’nın tasarladığı binlerce saatin hepsi ünlü olmadı ama bazıları birçok insanı derinden sarstı. Örneğin Patek Philippe için ünlü Golden Ellipse (1968) modelini tasarlayan Jean-Daniel Rubeli “Genta olmasaydı, Golden Ellipse’i tasarlama fikri asla aklıma gelmezdi” diyor.

1970’lerde Audemars

11 Nisan 1970’te Gérald Genta tarafından bir gecede çizilmiş olan saat taslağına bakan kişiler tarihe tanıklık ediyordu. İtalyan dağıtımcı Carlo de Marchi ve diğerleri markanın klasik duruşunun tamamen dışında olan bu tasarımı beğenmişlerdi.  

O gün Genta’nın bir talebi oldu, prototipin yapımına katılmak istiyordu. Georges Golay kabul etti ve Genta’ya kasa üreticisi Favre & Perret firmasıyla çalışmasını söyledi. Altın kasada uzman olan Favre & Perret çalışanlarının çelik saat deneyimi yoktu bu nedenle Genta’ya beyaz altından prototip yapılmasını önerdiler. Kadrandan başlayıp kasadan bileziğe akan bütünlükçü tasarım nedeniyle çok detaylı işlemler gerektiği için tasarımın somutlaşması bir yıl sürdü ama sonuçta dört prototip üretildi. Beyaz altın saatler 1971’de dağıtımcılara gösterildi ve onaylandı. Mayıs 1971’de tümü çelik olmak üzere bin adetlik ilk seri Royal Oak saatlerin üretimine geçildi. AP’nin tarihinde ilk defa bir model için bu kadar yüksek sayıda

Eğer yüksek saatçilik dünyası bir tarih kitabı olsaydı, Gérald Genta’dan önce ve Gérald Genta’dan sonra diye ikiye ayrılması son derece doğru olurdu. Gérald Genta saatçilik endüstrisinde yeni bir çağ başlatmış en büyük ve en ünlü tasarımcıdır.

Stefan Zweig’ın “İnsanlık Tarihinde Yıldızın Parladığı Anlar” isimli ünlü kitabını bilirsiniz. Yazarın tabiriyle “çağları aşan bir kararın bir güne, bir saate, çoğu kez de yalnızca bir dakikaya sıkıştırıldığı” yazgıyı belirleyici anlar olduğundan söz eder. Dünyanın en arzu edilen saatlerini tasarlayan Gérald Genta bu anı en az iki kez yaşadı.

Hiç bilmeyenler için gizemli bilenler için büyük saygı duyulan anıt bir kişi olan Gérald Genta İsviçreli bir anne ve İtalyan bir babanın çocuğu olarak 1 Mayıs 1931’de Cenevre’de doğdu. Değerli taşlar ve metaller üzerine eğitim gördü. Genta çocukluğundan beri kendisini bir ressam olarak görüyor ve resim çizmeyi çok seviyordu, daha

Ünlü yazar Truman Capote’un gözü bir gün sohbet ettiği kişinin saatine takılınca konuşmaya devam edemez ve sinirlenip şöyle der: “Ne olur o çirkin saati gözümün önünden kaldır!” Sonra bileğindeki Cartier Tank’i çıkarıp “Sende kalsın, bende yedi tane daha var, yeter ki o çirkin saati bir daha takma” diyerek arkadaşına hediye eder. Gerçek olup olmadığı bilinmeyen ve türlü varyasyonları bulunan bu öykü durup dururken ortaya çıkmamıştır.

Muhammed Ali ve Prenses Diana da aynı modeli seviyordu, Rudolph Valentino, Andy Warhol, Ingrid Bergman, Duke Ellington, Madonna ve Zendaya da öyle. Peki ama farklı dünyaların veya farklı zamanların insanları nasıl oluyor da aynı konuda anlaşıyor?

Yanıtı basit olmayan bir soru, tıpkı çok basit görünen bir Cartier saatinin aslında karmaşık bir yapıya sahip olması gibi. Cartier insanı aldatmayan ama şaşırtan bir sihirbaz veya geleneklere sadık bir yenilikçidir. Cartier asla ucuz numaralara başvurmaz, her zaman kaliteli, her zaman incelikli, her zaman sanat dolu, her zaman zekice