Petrol üreticileri önce üretim kotalarını yükselterek, sonra kotaları kaldırarak fiyatların yükselmesini önlemeye çalıştılar. Fakat başarıya ulaşamadılar. Yani arzın artırılmasıyla fiyatın düşmesi sağlanamadı. Demek ki, sorun arz eksikliği değildi.Petrol fiyatlarının artışı farklı nedenlere bağlanıyor. Birincisi, artan talep. Dünyada daha fazla petrol üretiliyor ama daha fazla da tüketiliyor. Bu yeni talep özellikle Çin, biraz da Hindistandan kaynaklanıyor. İkinci görüş, riskler. Petrol üretiminde kesinti olacağı beklentisiyle spekülasyon yapılıyor. Mesela Suudi Arabistana terör saldırısı düzenleneceği beklentisiyle fiyatı yukarı itmek isteyen oyuncular bulunuyor. Bir diğer görüş Irak petrollerinin kısa sürede devreye gireceği beklentisinin ortadan kalkmasının etkileri. Yukos skandalının da fiyatlarda etkili olduğunu savunanlar var. Yukosun maliyeyle sorunları çıkınca petrol üretiminde aksaklık yaratabileceği endişeleri yaygınlaştı, bu fiyatları yukarı zorluyor.Geçen hafta OPEC Başkanı ve Endonezya Petrol Bakanı Purnomo Yusgiantoronun önceki açıklamasını düzelterek, günlük üretimde 1 - 1.5 milyon varil ek kapasite bulunduğunu açıklaması da fiyatlarda kalıcı bir düşüş yaratamadı. Şimdi OPEC dışındaki üreticilerin ek üretime gitmesi isteniyor.Bu arada OPEC sorgulanır hale geldi. 1970li yıllarda üretimi yavaşlatarak petrol fiyatlarını üçe katlayan bu birlik şimdi düşürmekte zorlanıyor. Çünkü hem toplam üretimin ancak yüzde 40ına hakim hem tüketici ülkeler artık farklı enerji kaynaklarını kullanıyorlar hem de belki artırmak düşürmekten daha kolay. Çünkü bazı ülkelerin (Suudi Arabistanın aksine) rezervleri düşük. Bitinceye dek çok para kazanmak istiyorlar. Suudi Arabistan ise fiyat yükselirse, farklı enerji kaynaklarına geçişin zarar vereceği düşüncesinde. Yani OPECin kendi içinde birlik yok.ABD Merkez Bankası Başkanı Alan Greenspan, petrol fiyatlarındaki artışın tüketim harcamalarında yavaşlamaya neden olduğu kanısında. Buna dayanarak, ABDde ikinci dönem büyümenin (yüzde 3) beklentinin altında gerçekleşmesinin petrol fiyatları üzerinde etkili olacağını söyleyenler var. Tabii bu da bir umut!Dünyada petrol fiyatlarının bu denli yüksek kalması, hem dünya ekonomisindeki durgunluğu sürdürecek hem Türkiye ekonomisinin istikrara kavuşmasını köstekleyecektir. Ham petrolün varili 44 dolardan işlem görüyor. Bu fiyat tarihi rekor! Piyasalar 50 dolara tırmanmasından kaygı duyuyor. Gerçi bu fiyat 30 yıl öncesine göre reel olarak çok gerilerde. Ama daha 4 yıl önce varilin 10 dolar olduğu anımsanırsa artışın hızı da anlaşılır. Petrol fiyatının üç yönü var. Birincisi, artış nedeni konusunda bakış farklılıkları. Fiyatın düşmesi için öneriler de farklılaşıyor. Ve nihayet artan fiyatların sonuçları. Bu konuda da çok farklı düşünceler bulunuyor. hgunes@milliyet.com.tr