Türkiye’de yanlış zamanda yanlış bir kavga başlatıldı. Bir siyasal iktidarın her ne nedenle olursa olsun medyayla bir kavga içine girmesi çok olumsuz. Bundan kim kazançlı bilemeyiz. Ama dünyada bu kadar patırtı varken finans piyasalarındaki dengelerin sarsılacağına hiç kuşku yok.
Dün dünyada gelişmiş ülkelerin hemen hepsinin borsaları aşağıda açıldı. Bu kadar mali kuruluş sıkıntı çekerken mali piyasaların coşku içinde olması elbette beklenemezdi. Mali piyasalarda komisyon oranlarıyla marjlar birden açıldı. Açıkçası, küresel bir krizin eşiğine gelindiği anlaşılıyor. Türkiye’nin de buna dikkat etmesi gerekiyor. Tabii, Başbakan ilgi alanını toparladığı takdirde..
Lehman’ın durumu
Özellikle yurtdışında bu denli büyük çöküşler yaşanırken, ülke içindeki siyasal gelişmeler elbette mali piyasalardaki tedirginliği artırıyor. Amerika’da çok önemli çalkantılar yaşanıyor. Kimileri durumu abartmayalım dese de, koskoca Lehman Bros. şirketi nalları dikmiş durumda. Bu şirket ABD’nin en önemli yatırım bankalarından biriydi. Hatta dördüncü büyük bankaydı. Bu arada gemisini kurtarmak isteyen ABD’nin üçüncü büyük bankası Meryll Lynch ise belli teşviklerle Bank of America’ya satılabildi.
Aslına bakarsanız, Bank of America başta Lehman Brothers’ı almak istemişti. Vazgeçince Amerika’nın en büyük sigorta şirketi devreye AIG sokulmaya çalışıldı. Tabii Hazine’nin kanatları altında. Ama şimdi AIG de sallanıyor.
Meryll Lynch’in kendisini kurtarması, daha doğrusu, satılmayı sağlaması son derece başarılı oldu. Hem zamanlama, hem de fiyat açısından. Biraz daha gecikilseydi alıcı da olmayacaktı. Üstelik piyasada hisse senetleri 17 dolardan işlem görürken satış 29 dolardan gerçekleşti. Böylece satış 50 milyar dolar elde edildi.
Lehman Bros.’un satışının gerçekleşmemesi ve iflasa bırakılması son derece önemli. Bu bankanın türev piyasalarındaki batık kredi-takaslarının (credit default-swaps) yekûnu 800 milyar doları buluyor. ABD’nin 10. büyüğü. Yani tökezlediğinde (diğer bir deyimle, işlemleri durduğunda) beraberinde batıracağı mali risk çok yüksek. ABD Hazinesi’nin Bank of America ve İngiliz Barclays Bank öncülüğünde yaratmaya çalıştığı 40-70 milyar dolarlık konsorsiyum de suya düştü. Şimdi ortadaki 1-2 milyar dolarla işlem yapılmaya çalışılıyor.
2 trilyon dolarlık likidite
Bütün bunlara çözüm olarak sürekli ticari bankaların, yatırım bankalarını satın alması isteniyor. Ancak bu arada da ticari bankalar risk altına sokuluyor. Kaldı ki, sistemde oluşan 500 milyar dolarlık bir zararın 350 milyar dolara yakını sermaye artışları ya da satın alınmalarla karşılansa da geriye kalanı duruyor. Bu bile çok yüksek. Nihayet kaldıracın 14.5 olduğu, yani risklerin çok daha büyük olduğu göz önüne alınırsa, gerekli likiditenin 2 trilyon dolar olduğu ortaya çıkar.
Bu likiditenin bulunması ise olanaksız. ABD Merkez Bankası FED faizleri daha da düşürse bile bunun sonuçlarının alınması zaman alacaktır.
Şimdilik Morgan Stanley ve Goldman Sachs isimli yatırım bankalarının sağlam görünmesi ise yeni çöküşlere izin verilmemesine bağlı. Yeni bir çöküntüde ortaya çıkacak likidite daralması karşısında Türkiye’deki sıcak para çok hızlı çıkacaktır. Sayın Başbakan’ın dikkatine sunulur.
