Dün açıklanan milli gelir ve büyüme verileri biraz şaşırttı. Peşinen belirtelim ki, biz daha büyük bir daralma (yüzde 5.5 kadar) bekliyorduk. Piyasada da beklentiler yüzde 5.3-5.7 aralığında seyrediyordu. Fakat açıklamaya göre, son üç ayda milli gelir bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6 düzeyinde büyümüş. Bu da son aşamada işlerin kısmen de olsa toparlanmasına elvermiş. Son üç ayda iç tüketimden kaynaklanan bu hızlı toparlanma da imalat sanayii ve iç ticarete yansımış gözüküyor.
Bakınız TÜİK bu kez üç aylık verileri takvim ve mevsim etkisinden arındırarak da yayımlamış. Yılın ilk çeyreğinde milli gelir yüzde 7 küçülse de, ikinci çeyrekte yüzde 6.6, üçüncüde 2.7 ve dördüncüde de yüzde 2.7 büyümüş. Yani ekonomide toparlanma (yetersiz de kalsa) 2009 yılının ikinci yarısında başlamış. Fakat nasıl olduysa biz farkında olmamışız!
Sevinmek hata olur
İlk bakışta bu toparlanmayla sağlanan yüzde 4.7’lik daralma sevindirebilir. Ancak bunun çok ciddi bir daralma olduğu da göz ardı edilmemeli. Nihayet bu daralmayla işsizliğin olağanüstü boyuta tırmanması da önlenemedi. Üstelik 2001 yılının aksine bu krizde çıkışın yavaş ve uzun sürede gelişeceğini bekliyoruz. Çünkü ihracat tarafında beklenen dinamizm küresel talebin sönüklüğü nedeniyle elde edilemiyor.
Konuya harcamalar tarafından bakalım. Toplam tüketim yılın son çeyreğinde yüzde 4.7 artış göstermiş ve yıl toplamında daralma yüzde 2.3’te kalmış. Kamu tarafında ise tam aksi bir politika izlenmiş; yılın son 3 ayında kamu tüketim harcamaları yüzde 17.9 artırılmış, ancak bu yıl toplamında yüzde 8’i aşan bir büyüme sağlamamış. Yani Keynezgil kamu harcama artışları yapılmış ve bununla da belli bir sonuç elde edilmiş.
Yatırımda durgunluk sürüyor
Tüketim tarafında böyle bir toparlanma gözlense de, açıkçası yatırımlarda ciddi bir toparlanma söz konusu olmamış. Yılın son çeyreğinde yatırımlar (bir önceki yılın aynı dönemine göre) yüzde 4.7 daralmış ve yıl toplamında ise bu yüzde 19’u aşan bir yatırım düşüşü getirmiş. 2009 yılının son çeyreğinde özel yatırımlar yüzde 3.5, tamamında ise yüzde 22.3 daralmış! Kısacası feci bir durum; sanki toplumun geleceği unutulmuş!
Üretim tarafından baktığımızda, tarımın milli gelir içinde payı azalsa da, olumlu katkı yaptığı söylenebilir; yıllık artış oranı yüzde 3.3. İmalat sanayiinde ise, son çeyrekte yüzde 13’e yakın bir artış gözlenmiş, fakat bu yılsonunda yüzde 7’nin üzerindeki daralmaya engel olamamış. Ne ilginçtir ki, son çeyrekte iç ticaret (geçen yıla göre) yüzde 10’un üzerinde artış göster miş, fakat yıl toplamında yüzde 10’un üzerinde daralma yı tersine çevirememiş. İnşaattaki daralma ise sürüyor; yılın son çeyreğinde yüzde 6.6. tamamında da yüzde 16’nın üstünde.
Özetlersek, çıkış yahut ekonomik toparlanma 2009 yılı içinde başlamış. Gerçi bu henüz bir ölçüde iç tüketimde, bir ölçüde de ihracatta başlamış görünüyor ve çok da sağlıklı değil. Çünkü yatırımlardaki süregelen düşüş endişe veriyor.
