Neden Avrupa Merkez Bankası'nın izlediği para politikası dünyada o denli etkili olmuyor da, FED'inki etkili oluyor? Okuyucularımız haliyle bunu merak ediyor. Acaba Amerikan ekonomisi mi daha büyük? Oysa, tüm Avrupa ile karşılaştırıldığında ABD ekonomisi daha küçük. O zaman bunun nedeni ne? Son birkaç yıldır ABD para otoritesi FED'in izlediği para politikası tüm dünya ülkelerini etkiler oldu. Hemen her gün ABD'de yayımlanan veriler izleniyor. İlginçtir, gelen her olumlu haber (canlılığın artması), özellikle gelişmekte olan ülkelerde tedirginlik yaratıyor. Çünkü FED'in faiz artırmayı sürdürme olasılığı güçleniyor, ya da tersi. ABD'de izlenen ekonomi politikalarının ve ortaya çıkan performansın dünyada belirleyici olmasının birkaç nedeni var. Bunların başında, doların en yoğun kullanılan para birimi olması geliyor. Dolara yapılan yatırım kadar dünyanın hiçbir başka para birimine yatırım yapılmıyor. FED'in izlediği politika da aslında doların değerini belirliyor. Kısa yanıt tabii bu.İkincisi, dolara yapılan yatırım sadece ABD'deki hisse senedi ve tahvil piyasasında değil. Aynı zamanda, birçok devletin hâlâ en büyük rezerv birimi dolar. Bu nedenle, doların değeri, kazanabileceği faiz getirisi diğer ülkelerin merkez bankalarını çok yakından ilgilendiriyor.Dünyada hâlâ dış ticaret çok büyük ölçüde dolarla yapılıyor. Yen, sterlin, ya da euro gibi konvertibl paralarla dış ticaret hâlâ sınırlı ölçüde oluyor. Temel malların fiyatları da uluslararası borsalarda dolarla işlem görüyor. Petrol, demir-çelik, altın vb. birçok maden, ya da tarımsal ürünler dolarla alınıp satılıyor.ABD'nin dünyanın en fazla ithalat yapan ülkesi olduğu da unutulmamalı. ABD bu ithalatın önemli bir kısmına dolar ödüyor. Kaldı ki, ABD aynı zamanda dünyanın en büyük ekonomisi. Onun milli gelirine yaklaşan ülke henüz yok. Ancak yanılmamalı. Dolara bu denli yatırım yapılmasının nedeni sadece ABD ekonomisinin büyüklüğünden kaynaklanmıyor. Bunun temel nedeni, ABD'nin dünyadaki egemen gücü ve içerideki siyasal istikrarı. Güven dolara yatırımı sağlıyor. Dolar en geçerli para Şimdi ikinci önemli gerçeğin altını çizelim. Doların krallığını sağlayan unsurlar yıllardır var. Fakat FED faizinin birçok gelişmekte olan ülkedeki mali piyasaları etkilemesi yeni bir olgu. Demek ki, bu ikisi ayrı ayrı ele alınması gereken konular. FED faizinin dünyadaki gücü sermayenin küreselleşmesinden kaynaklanıyor. Uluslararası sermaye "daha fazla dolara yatırım" ile "biraz da başka ülkelere yatırım" arasında tercih yapıyor. Bunu belirleyecek olan da FED faizleri oluyor. Eğer FED faizi yükselecekse, dolara daha fazla yatırım için gelişmekte olan ülkelerden çıkış yapmak gerekiyor. Bu rakam toplam içinde küçük olsa da, gelişmekte olan ülkeler için önemli bir meblağ oluşturuyor. Ve çıkışlarda çok ciddi çalkantılar yaşanıyor. Peki, bundan böyle ABD'de faizler ne olacak? Daha da yükselebilir mi? Bizim görüşümüz; ABD'de faizler gelebileceğinin üst noktalarına zaten geldi. Biraz daha artsa bile dönüşe geçmesi daha olası görünüyor. hgunes@milliyet.com.tr Küreselleşme olmasa
