Enflasyonda bölgesel farklılıklar çok fazla
Ağustos ayı enflasyonu (tüketici fiyatları) yüzde (eksi) 0.24 olarak açıklandı. Bu beklentilerden daha olumlu bir rakam. Hele üretici fiyatları üzerinden hesaplanan enflasyon daha da sert düştü; yüzde 2.34..
Şimdi birçokları düşen enflasyon karşısında MB’nin de faizleri daha hızlı indirmesi gerektiğini belirtiyor. Sanki para politikası günlük değişen emme basma tulumu. Tabii ki beklemek ve genel eğilimi gördükten sonra politika değişimine gitmek gerek.
Bu açıklamadan hemen sonra meslektaşlarımız böylesi bir sonucun nedenlerini yahut yapılması gerekleri tartışmaya başladı. Kimi de piyasaların bundan nasıl etkileneceğini tartışıyor. Ancak benim dikkatimi bir başka nokta çekti. Türkiye’de bölgeler arası çok önemli enflasyon farkları var. Ve bu, incelemeye değer bir konu.
Bölgeler arası enflasyon öylesine değişiyor ki. Örneğin geçtiğimiz ay Türkiye ortalaması yüzde 0.24 (binde 2.4) fiyatlar düşmüş. Ancak ülkenin Batı bölgesinde düşüş daha yüksek. Tüm Ege ve Akdeniz’de fiyatlar yüzde 0.67 düşmüş. Aydın, Muğla, Balıkesir, Çanakkale ve Antalya’da ise düşüşler daha fazla.
Büyük kentlerde de durum değişik. İstanbul’da, Türkiye’nin aksine, fiyatlar yüzde 0.23 artmış. İzmir ve Ankara’da da neredeyse fiyatlar hiç değişmemiş. (Çok küçük inişler vardı). İstanbul’un Ankara ve İzmir’den ayrışması da çok ilginç.
Mevsimsel nedenler de var
Öte yandan, Doğu Anadolu illeri enflasyondaki olumlu gelişmeden pay alamamışlar. Ağrı, Kars ve çevresindeki iller, Erzurum, Malatya ve çevresindeki iller ve yine Zonguldak-Bartın-Karabük gibi yoksul illerde fiyat düşüşleri değil az da olsa yükselişleri yaşanmış.
12 aylık ortalamalara bakıldığında ise yine Tekirdağ (yüzde 8) enflasyonda en düşük, Kars-Ağrı-Iğdır-Ardahan gibi iller de (yüzde 11) enflasyonda en yüksek il olarak geliyor. Öte yandan yukarıdaki tablodan görüldüğü gibi bu ayki fiyatlarla geçen yıl karşılaştırıldığında İzmir’de artış yüzde 9.2 olmuş, ama Zonguldak-Bartın-Karabük bölgesinde artış yüzde 15’i geçmiş. Aradaki fark neredeyse yüzde 6! Çok fazla.
Böylesi bir farklılaşmanın mevsimsel nedenleri olduğu gibi (meyve-sebzenin yetiştiği yerlerde fiyat düşüşleri daha fazla oluyor), bölgesel konum da etkili oluyor.
Örneğin nakliye mesafesi fiyatları şişiriyor, pazarın büyükse fiyatlar düşebiliyor, ama mal sınırlıysa tersi olabiliyor (İstanbul). Hatta terör bile etkili olabiliyor. Ama malum, enflasyona karşı uygulanan program tek ve ulusal. Acaba bölgesel bazı değişikliklere gidilebilir mi? Tartışmak gerek.
