Euro ilk ortaya çıktığında genel kanı euronun güçlenmesi doğrultusundaydı. Olmadı. Aksine euro sürekli kan kaybetti. Ancak bu ara müthiş bir yükselme trendi gösteriyor. Yahut da dolar düşüyor. Fakat sık sık belirttiğimiz gibi, düşüşün nedeni Avrupa ekonomisinden yahut euronun herhangi bir kabahatinden kaynaklanmıyor. O zaman yükselen dolardı. Şimdi yine düşen dolar. Kısacası, euronun salt değerinde bir değişiklik yok.
İki yıl önce doların yükselme nedeni ABD ekonomisindeki canlılıktı. Para doğal olarak canlılık gösteren piyasalara doğru kayıyor, dolar da değer kazanıyordu. Oysa bugün ABD ekonomisi bir türlü durgunluktan kurtulamıyor. Önlem olarak ABD Merkez Bankası (Fed Reserve) faizleri iyiden iyiye düşürdüğünden mali piyasalara giren yatırımlar da düşmüş durumda. Ve dolar büsbütün değer yitiriyor.
Bu gelişmeleri ve özellikle ABD'deki astronomik düzeye ulaşmış bütçe açıklarını gören mali piyasalardaki profesyonel yatırımcılar da bir süredir, dolardan çıkarak euroya yatırım yapıyorlar. Çünkü bütçe açıkları ABD'de yüksek cari açıklara neden oluyor. Yani yurtdışına döviz kaçıyor. Bu da bu gelişmeyi hızlandırıyor.
Tahminler doğru çıktı
İlk zamanlar doların 1.20 pariteye kadar düşmesi yönündeydi. Ancak geçtiğimiz ay bu hedefe ulaşıldı. Bunun üzerine bazı yatırım uzmanları orta vadeli hedeflerini 1.32'ye, hatta bazıları 1.36'ya revize ettiler.
Geçtiğimiz salı günü parite 1.2890 düzeyine kadar ulaşarak tarihi rekorunu kırdı. Ancak Avrupa Merkez Bankası yeni Başkanı Trichet'nin açıklaması piyasaları biraz frenletti. Hatta bu zirveden aşağı doğru yuvarladı desek daha doğru olur. Dün parite 1.266 düzeyindeydi.
Yatırım uzmanları önümüzdeki 6 ayda paritenin ortalama 1.35'e ulaşacağı, ancak yıl sonunda düzeltmenin gerçekleşeceğini düşünüyor. Böylece yıl sonunda parite yeniden 1.25 düzeyine gerilemiş olacak. Düzeltme temel olarak düşen doların artırdığı ihracatla oluşacak. Ancak ABD'nin ihracatındaki artış şimdilik dolara değer kazandırmaktan çok uzakta. Öte yandan, yatırımcıların da ABD'den hisse senedi alması anlamlı değil. Çünkü ABD senetleri artık ucuz değil.
Geri dönüş belirsiz
Şunu da ifade etmekte yarar var: ABD'de bütçe konusunda Bush yönetimi iki yakasını bir araya getirmeyi beceremezse, cari açıklar daha da büyür. Bu durumda bazı muhalif ekonomistlerin tahmini olan 1.40 pariteye doğru hareket de başlayabilir. O taktirde düzeltme ya gecikir, ya da daha sınırlı kalır.
Paritedeki bu gelişme Avrupa'yı rekabet gücünü yitirme riski nedeniyle endişelendiriyor. Ama hala global bir toparlanma nasıl olsa bunu telafi eder diye düşünenler de var. İkincisi, ticaret ağırlıklı euro hala rekabet gücünü yitirmiş düzeye gelmiş değil. Çünkü Avrupa'nın ABD ile ticareti sınırlı.
Gelişme ne olursa olsun, parite inip çıktıkça heyecan veriyor.