Geçen hafta 2006 yılının ikinci çeyreğine ait dış borç rakamı açıklandı. İlginçtir, bu veri ne basında, ne de kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. İlk defa dün iki yazarımız, Güngör Uras ve Faik Öztrak, buna değindi. Oysa cari açığın bu denli tartışıldığı bir ortamda dış borç konusunun ilgi uyandırmaması tuhaf. Çünkü ortaya çıkan açık borçla kapatıldığından hasar dış borç stokunda oluşuyor. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 01 2006 02Toplam dış borç stoku 118.503 113.593 130.092 144.915 162.201 171.078 185.977 193.617Kısa vadeli dış borçlar (2) 28.301 16.403 16.424 23.013 32.569 38.247 41.284 43.727Orta-uzun vadeli dış borçlar 90.202 97.190 113.668 121.902 129.632 132.831 144.693 149.890 Yukarıdaki tabloda dış borç verileri sergileniyor. Krizde 113.5 milyar dolar olan dış borcun krizden sonra hızla arttığı ve 194 milyar dolara yaklaştığı görülüyor. Bu yüzde 72'lik bir artış, yani olağanüstü yüksek. Demek ki, dış borç 6 yıldır ortalama yüzde 10 kadar, yani milli gelirdeki ortalama büyümenin üstünde büyüyor. Milli gelir ise 2002 yılından bu yana yüzde 35, yani her yıl ortalama yüzde 7.7 büyüyor. Dış borcun vadesi de son derece önemli bir konu. Krizden hemen sonra kısa vadeli borçlar toplam içinde yüzde 13-16 kadardı. Ancak bugün yüzde 23'e kadar tırmanmış durumda. Özellikle 2003 ve 2004 yıllarında kısa vadeli borçlanmanın çok hızlandığı görülüyor. Bunun da bir dizi nedeni var; birincisi, AB üyeliğinin verdiği iyimser havayla özel kuruluşların yurtdışından kredi alması kolaylaştı. İkincisi, Irak'ta savaş sona erince Türkiye'ye güven arttı. Nihayet, uluslararası likiditenin bolluğundan kredi olarak Türkiye nasibini aldı. Böylece, özel kesimin kısa vadeli borçları 2002 yılındaki 14.8 milyar dolar düzeyinden, 2005 yılında 35.5 milyar dolara çıktı. Bu yüzde 140 oranında bir artış demek. 2001 yılından bugüne dek özel kesim kısa vadeli borçlarındaki artış tam yüzde 162 ediyor! Büyümeden hızlı borçlanma Dış borç stokunun yüz. dağ. (%) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 01 2006 02Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0Kısa vade 14.4 12.6 15.9 20.1 22.4 22.2 22.6Orta-uzun vade 85.6 87.4 84.1 79.9 77.8 77.8 77.4 Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010 2011+Milyar $ 9.6 16.0 11.6 8.0 6.8 45.3 Dış Borç ödeme takvimi Dış borçların 80 milyar doları, yani yüzde 41'i de kamuya ait. Bunun 67 milyar doları devletin, 13 milyar doları da Merkez Bankası'nın (MB) yükümlülüğünde. Kamu kesiminin dış borçları krizden bu yana sürekli azalıyor. MB yükümlülüğünde olan IMF borçları her yıl ödeniyor. Ancak önümüzdeki 5 yılda toplam 52 milyar dolarlık ödeme yapılacağı akıllardan çıkmamalı. Bu çok ciddi bir rakam. Bu takvimden de anlaşılıyor ki, 2007 yılında servis yükü hayli ağır olacak. Bunun 9.5 milyar doları doğrudan borç ödemesi. Geri kalanı ise tahvillerden oluşuyor. Tahvil kısmı takasla uzatılsa bile, borcun yeniden borçlanmayla karşılanması şart. Üstelik, 2007 yılının siyasal olarak karışık bir yıl olacağı da akıllardan çıkmamalı. Konuyu şöyle özetleyebiliriz: Cari açık ciddi bir dış borç yaratıyor. Özellikle de özel kesimin kısa vadeli dış borçları hızla artıyor. Bunun karşılığında döviz rezervleri güçlense bile, cari işlemler açığı ortadan kalkmadıkça dış borç büyüyecektir. Uyaralım: Zamanla yurtdışı piyasalar (döviz rezervlerine de baksalar) Türkiye'yi aşırı borçlular listesine koyabilir. hgunes@milliyet.com.tr Kapıdaki tehlike
