Cari denge verileri şaşırttı

Önceki hafta ocak - kasım 2003 ödemeler dengesi rakamları açıklandı. Rakamlar birçoğumuzu şaşırttı. Çünkü 11 ayda cari işlemler açığı sadece 4.2 milyar dolarda kaldı. Oysa piyasada beklenti bunun çok üstündeydi.
Bazı meslektaşlarımız Irak savaşı öncesi Türk ekonomisinin çok olumsuz etkileneceği endişesiyle cari işlemler açığının 10 milyar dolara tırmanacağını düşünüyordu. Biz de aynı düşüncedeydik. Ancak savaş beklenenden çok daha kısa sürünce, Türk ekonomisi üzerindeki hasar da gayet sınırlı kaldı.
Örneğin turizm gelirleri hiç de olumsuz etkilenmedi. Aksine dolar bazında yüzde 14 kadar arttı. İşçi dövizleri normal düzeyinde sürdü. Diğer çoğu kalemde de artış gözlendi. Hatta bu gelirlerin çoğu euro bazında olduğundan euro paritesi yükselince, dolar cinsinden ifade edilen cari gelirlerde bir artış oluştu.
Ancak döviz gelirlerimizin artışındaki en önemli kalem elbette ihracat. İhracatın 2003 performansı ise son derece olumlu. Ve bu parlak performansta birden çok neden var:
Birincisi, reel ücretler ciddi biçimde düştü. İkincisi, enerji maliyetleri de reel olarak düştü. Ve nihayet finansman maliyetleri, yani reel faizler düştü. Tüm maliyetlerdeki bu düşüş ihracata ciddi biçimde yaradı. Kaldı ki, verimlilik artışı da oldu. Yani daha az işçiyle daha fazla iş yapılır oldu.
Öte yandan, eurodaki artışın da çok ciddi katkısı oldu. Gerçi TL diğer para birimleri karşısında değer kazandı ve Batı ekonomileri 11 Eylül 2001'den bu yana ciddi bir durgunluk içine girdiler. Ancak artan rekabet gücü ihracat artışına büyük bir fırsat tanıdı.
İthalata gelince. 2003 yılında ciddi biçimde ithalat artışı gözleniyor. İlk 11 ayda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 31 artmasına neden olmuş ve dış ticaret açığı da yüzde 63.3 oranında artmış. Yılın ikinci yarısı özellikle tüketim mallarında ciddi bir artış söz konusu.
Altın ithalatı ülkede iç talep ve tüketici eğilimi konusunda önemli bir göstergedir. 2003 yılında bir önceki yıla göre altın ithalatı yüzde 84 artmış. Bu da altın fiyatlarından kaynaklanmıyor. Çünkü altın fiyatlarındaki artış son birkaç ayın gelişmesi.
Aşağıdaki tabloda piyasadaki çeşitli ekonomistlerin ortalama cari işlemler tahmini yer alıyor. 11 aylık tahmin 5.6 milyar dolarlık açıkmış. Üstelik bu tahmin birkaç hafta önce derlenmiş. Yanılma tam 1.4 milyar dolar! Kasım ayında 322 milyon dolarlık açık verilmiş. Tabii bu çok sınırlı. Gerçekleşme ise daha fazla (466 milyon dolar) olmuş.
Henüz aralık ayı cari işlemler açığı belli değil. Üstelik kasım ayının ithalatının bir kısmının aralık ayında yapıldığını sanıyoruz. Çünkü kasımda uzun bir bayram tatili vardı. Fakat öyle görülüyor ki, 12 aylık cari işlemler açığı 5 milyar dolar civarında kalacak.
2003 yılı ödemeler dengesi verileri incelendiğinde doğrudan yatırımların ciddi biçimde düştüğü gözleniyor. Yıl sonunda yatırımlar 550 milyon dolarda kalabilir. Bununla beraber geçen yıl net 732 milyon dolarlık çıkış yapan yabancılar, bu yıl ise strateji değiştirerek portföylerini Türkiye'ye yönelttiler ve 552 milyon dolarlık yatırım yaptılar.
Durumu tekrarlarsak, cari işlemler açığı tahminlerin altında gerçekleşti. Kurdaki revalüasyona rağmen bu çok olumlu.