Geçtiğimiz günlerde Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi Başkanı Prof. Elif Dağlı sigaraya getirilen yüzde 10’luk zammın tüketimde yüzde 5 düşüşe neden olduğunu açıklamıştı. Gerçekten araştırmalar gösteriyor ki; zam yapılır yapılmaz tüketilen sigara adedi hemen azalıyor. Gerçi bir süre sonra etki azalıyor. Ama kısmen de etkili oluyor. Sigara içen sayısı ise daha az değişiyor.
Geçenlerde sigaraya vergi artışları gelince sigara üreticileri hemen radikal indirimler yaptı. Fakat daha sonra tekrar fiyatlarını yükselttiler. Kimse de bunun nereden kaynaklandığını merak etmedi, araştırmadı.
Fosur fosur zammın hikâyesi
Sigara üreticileri yasaklardan sonra yüzde 15 kadar satış kaybına uğramış durumda. Yani yasaklar etkili oldu. Fiyat artışlarıyla daha da zor duruma gireceklerini anlayan üreticiler önce bunu telafi etmeye çalıştı. Olmayınca aksine döndü.
31 Aralık günü açıklanan vergi artışları sonrası bayiler sigara dağıtıcılarından mal alamadı. Yeni fiyat belli olmadığı için sigara şirketleri sevkiyatı kesiverdi. Yılbaşı günü ve ertesindeki hafta sonu en yoğun sigara satışı yaşanmasına rağmen, bayiler alım yapamadı. Pazartesi günü zam belli olup, mal çektikten 72 saat sonra fiyat indirimi duyurulunca olan yine bayilere oldu.
Devlet, sigaranın paketi 5,5 lirayken 3,19 TL’si ÖTV, 84 kuruşu da KDV olmak üzere toplam 4 lira vergi alınıyordu. Fiyat 7 liraya çıkınca, vergiler 5,5 liraya yükselmiş oldu. Fakat sürpriz indirim sonrası devletin paket başına 1,45 TL vergi kaybı oldu. Bu sigara üreticilerinin Maliye’ye karşı resti olarak algılandı. Vergi uzmanı Prof. Dr. Şükrü Kızılot indirimle üreticilerin 1 kaybına karşın devletin 4 kaybettiğini belirtti. Çünkü yüzde 78´lik vergi nedeniyle sigara gelirlerinin 5’te 4’ü devlete gidiyor.
Bir paket sigaranın fiyatı
Türkiye’de gelirin ortalama olarak yüzde 6’dan fazlası sigaraya gidiyor. Bu da yoksulları çok zorluyor. Türkiye’de bir paket sigara, markasına göre 4-5 dolar civarında. Satın alma gücüne göre bu biraz daha pahalı olsa da abartmayalım. Seyşel adalarında sigaranın paketi 4 dolar ama aynı yöntemle hesaplandığında 15 dolar ediyor. Keza Hindistan’da paketi 1,65 dolar ama satın alma gücüne göre 5 doları buluyor. Oysa bizde fark çok daha az. Kısacası Türkiye’de sigara fiyatı yoksulun cebini yaksa da göreli olarak pahalı değil.
Bir kez delindi mi...
Dünya Sağlık Örgütü’nün hesaplamalarına göre her yıl sigara nedeniyle en az 5 milyon kişi ölüyor. Buna rağmen dünyada satılan sigara paketlerinin sadece yüzde 8’inde sağlık bandrolü bulunuyor. Yani ne yazık ki hâlâ sigaraya karşı yeterince önlem alınmıyor. Türkiye’de sigara yasağının delinmesi halinde kesilen ceza 69 liraydı. Topu topu 70 liraya çıktı. Kaldı ki, ben çevremde ceza kesilen insan hiç görmedim..
Bu arada sigara yasaklarının gevşetilmesini isteyen bir kesim de yok değil. Hatta bunun Meclis’te uzantıları bile çıktı. Ama şunu belirtelim ki, yasak bir kez delindi mi arkası gelir. İşte bu nedenle Prof. Dağlı katı durmakta çok haklı.