Maliye Bakanı Kemal Unakıtan dünkü basın toplantısında 2003 yılının kesinleşen bütçe rakamlarını verdi. Ve bir yıllık kamu maliyesindeki performansı değerlendirdi. Unakıtan geçen yılın gayet başarılı biçimde atlatıldığı iddiasında. Gerçekten de geçen yıl bölgemizde çıkan olaylara rağmen bu bütçe performansı olumlu değerlendirilebilir. Ancak ayrıntılara bakıldığında endişe veren gelişmeler de az değil.
Geçen yılın bütçesinde giderler 140 katrilyonu buluyor. Gelirler ise 100 katrilyonda kalıyor. Böylece ortaya 40 katrilyona varan bir bütçe açığıyla 18 katrilyona varan bir faiz - dışı fazla çıkıyor. 2003 bütçesi hazırlanırken 23.7 katrilyonluk bir fazlalık hedeflenmişti. Oysa elde edilen rakam 18 katrilyonla sınırlı kalıyor. Yani hedef şaşmış.
Gerçi, Unakıtan genel bütçeden elde edilen faiz - dışı fazlanın milli gelirin yüzde 5'ini bulduğunu ve hedefin yakalandığını iddia ediyor ve 2002 yılında yüzde 14.7 olan bütçe açığının milli gelire oranının bu yıl yüzde 11.2'ye düştüğünü belirtiyor. Ama asıl önemlisi faiz - dışı fazla.
2003 bütçesinin en önemli özelliği giderlerde izlediği başarılı performans. Harcama hedefi olan 146 katrilyondan 6 katrilyon az harcanmış. Gelirlerde ise 101.1 katrilyonluk gelir hedefine Vergi Barışı gibi bazı önlemlere rağmen ulaşılmamış. Fakat şaşma oranı gayet düşük.
Harcamalarda dikkati çeken birkaç önemli konu var:
Birincisi, artık yatırım harcamaları bütçe içinde yüzde 5 gibi bir paya düşmüş. Bu da devletin neredeyse altyapıdan çekildiğini gösteriyor. Bu rakam artmadığı taktirde ne büyüme artabilir, ne de sosyal refah.
İkincisi, sosyal güvenlik açığı giderek büyüyor. Geçen yılın sosyal güvenlik transferleri 16 katrilyonu buluyor. 2001 yılında toplam harcamaların yüzde 6.9'u olan bu kalem 2002 yılında yüzde 9.7'ye çıkmıştı. Bu yıl ise yüzde 11.3. Yani gedik büyüyor.
KİT'lere transferler 1.9 katrilyon gibi bir rakama ulaşıyor. Bu geçen yıldan (2.2 katrilyon) az, ancak 2001 yılında bu rakam 1.1 katrilyondu.
Öte yandan, tarıma verilen destek de 2.8 katrilyonu buluyor. Bütçedeki bu destek bundan böyle her yıl genişleyerek sürecek. Acaba bu şimdiden hesaplanıyor mu?
Nihayet, vergi iadelerinde ulaşılan 8.3 katrilyonluk düzey önemli bir tehlikeye işaret ediyor. 2000 yılında 1.6, 2001 yılında 2.9, 2002 yılında 5.7 ve nihayet bu yıl 8.3 katrilyonluk vergi iadesi ödemesi yapılması artışın çok hızlı olduğunu gösteriyor.
Ülkemizde izlenen mali disiplin aslında çok miyopik. Özellikle yatırımlar yoluyla harcamalar tırpanlanıyor ve hedefler yakalanıyor. Oysa yapılması gereken harcama bileşimlerini değiştirerek, bütçenin kalıcı biçimde sağlam bir temele oturması. Bu da bazı reformların hızlandırılmasını zorunlu kılıyor.
Kayıtsız ekonomiyi iyiden iyiye azaltarak vergi iadelerini azaltmak, sosyal güvenlik sistemini çalışır hale getirmek, KİT'leri daha verimli hale getirmek öncelikli reformlar.
Aksi halde 2003 bütçesi gayet olumlu atlatılsa bile, ileride yeniden kamu maliyesinde sorunlarla karşılaşılabilir.