Yusuf Franko’nun İnsanları
Beyoğlu’nda ANA-MED’de çok ilginç bir sergi var. “Yusuf Franko’nun İnsanları.” İstanbul’da yaşayanların, yolu İstanbul’a düşenlerin görmelerini tavsiye ederim.
İstanbul İstiklal Caddesi üzerindeki tarihi Merkez Han’da yer alan Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED), Türkiye’deki medeniyetlerin tarihi, sanatı, mimarisi ve arkeolojisine adanmış araştırma projelerini geliştirmek ve desteklemek amacıyla 2005 yılında kuruldu. ANAMED’in girişinde Yapı Kredi Yayınları satış merkezi ve geniş bir sergi alanı var.
Yusuf Franko’nun karikatürleri işte bu alanda sergileniyor.
“Yusuf Franko’nun İnsanları: Bir Osmanlı Bürokratının Karikatürleri” isimli sergide Yusuf Franko’nun albümü ve karikatürlerinin yanı sıra, bu eserlerle bağlantılı, başta Ömer M. Koç Koleksiyonu olmak üzere farklı koleksiyonlardan fotoğraf, belge ve yayınlara da yer verilmiş.
Yusuf Franko Paşa (1855-1933) Osmanlı Devleti’nin Katolik bir Rum vatandaşı. Osmanlı devlet adamı ve karikatürcü.
İstanbul yaşamı
Cebel-i Lübnan’da doğdu. Hariciye Nezareti hizmetine girdi. Bir ara Posta ve Telgraf Nazırlığı yaptıktan sonra Hariciye Nazırı oldu. Bu görevde 1919 yılının mart ayına kadar kaldı.
Albüm Yusuf Franko’nun karikatür yeteneğini sergiliyor.
Yusuf Franko 1884-1896 yılları arasında albümde topladığı orijinal çizimleriyle, 19. yüzyıl sonunun zenginleri, yüksek cemiyet mensupları, Osmanlı paşaları, levantenler, sanatçılar ve diplomatların hiciv yüklü portrelerini kâğıda dökmüş.
Yusuf Franko karikatüre nasıl başladı? İki yıllık karikatürlerini topladığı albümde yer alan karikatürleri dışında karikatürleri var mı? Karikatürden neden vazgeçti? Bilinemiyor.
Karikatürler, özellikle 19. yüzyıl sonunun Beyoğlu / Pera semtini, Yusuf Franko’nun da parçası olduğu renkli sosyal çevreyi ve mekânları yansıtıyor.
Yusuf Franko, önemli bürokratların ve arkadaşlarının yanı sıra, dönemin en önemli tiyatro oyuncularından olan ve İstanbul’u dört kez ziyaret etmiş dünyaca ünlü Fransız aktris Sarah Bernhardt ve eşi Yunan asıllı Fransız aktör Jacques Damala’nın da karikatürlerini çizmiş.
Ömer Koç Koleksiyonu
Sergide Yusuf Franko’nun orijinal albümü ve karikatürlerinin yanı sıra, bu eserlerle bağlantılı, başta Ömer Koç Koleksiyonu olmak üzere farklı koleksiyonlardan fotoğraf, belge ve yayınlara da yer verilmiş.
Yusuf Franko’nun “Types et Charges” adını verdiği albümünün tıpkıbasımıyla, Youssuf Bey: The Charged Portraits of Fin-de-Siècle Pera adlı bir makale kitabının beraber yer aldığı iki ciltlik yayın Yapı Kredi yayını olarak satışa sunulmuş. Fiyatı oldukça yüksek.
Karikatür albümünün Ömer Koç’un arşivine kadarki yolculuğunun ilginç bir hikâyesi var.
Kapalıçarşı’daki bir halıcının ABD’li bir diplomata sattığı Yusuf Franko’nun albümü uzun yıllar bu ailede kalıyor. Dünyayı dolaşıyor. Hakkında bu zamana kadar dört ya da beş haber çıkan albüm 2016 yılında Ömer M. Koç Koleksiyonu’na ekleniyor.
Küratörlüğünü Bahattin Öztuncay’ın, tasarımını ise Yeşim Demir Pröhl’ün üstlendiği, danışmanlığını ve metin yazarlığını K. Mehmet Kentel’in yaptığı “Yusuf Franko’nun İnsanları: Bir Osmanlı Bürokratının Karikatürleri,” sergisi haziran ayına kadar gezilebilecek. Giriş serbest.
Serginin düzenlenmesi çok başarılı. Sergilenen karikatürler, fotoğraflar ve belgeler ve bunlara dayalı açıklamalar, gezenleri, 1800’lerin Beyoğlu yaşamına götürüyor.