Türk şirketleri borçta Yunanistan’la yarışır!
İstanbul ve Bursa sanayi odalarının rakamları Türk şirketlerinin yüksek borçlarla iş yaptığını gösteriyor.
Son günlerde neyi tartışıyoruz?
- Faiz yüksek.
- Faiz yüksek olduğu için özel sektör kredi kullanamıyor. Borçlanamıyor.
- Faiz ucuz olsa özel sektör daha fazla kredi kullanır. Daha fazla yatırım yapar. Daha fazla üretim yapar.
Faiz yüksek mi, değil mi? Özel sektör faiz yüksek olduğu için mi kredi kullanamıyor? Özel sektör ucuz kredi kullansa daha fazla yatırım ve üretim yapar mı? Bütün bunları tartışmayı unutalım da, özel sektörün durumuna bakalım.
- Acaba özel sektör ortalama olarak yüzde kaç faiz ile borçlanıyor?
- Acaba özel sektör faizin yüksekliği nedeniyle borçlanamıyor mu?
- Özel sektörün borç yükü nedir? Özel sektörün daha fazla borçlanma gücü var mı?
İstanbul Sanayi Odası (İSO) her yıl birinci ve ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu listesi yayınlıyor. Bu listelerde özel sektör kuruluşlarının durumu ayrı ayrı gösteriliyor. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası her yıl 250 büyük özel sektör kuruluşu ile ilgili bilgileri yayınlıyor.
Bu kaynaklardaki son bilgiler 2013 yılına ait. Özel sektör firmalarının bilançolarından anlaşılıyor ki,
- Özel sektör kuruluşlarının ödedikleri faizin toplam borçlara oranı yüzde 3 - yüzde 4 dolayında.
- Özel sektör kuruluşları ucuz ve kolay borçlandıkları için borçluluk oranları özkaynaklarının yüzde 150’sini aşmış durumda.
Faiz yükü fiyatları ne kadar artırıyor?
2013 yılında Birinci 500 Büyük Firma listesindeki özel sektör kuruluşlarının her 100 TL’lik satışlarında faizin yükü 1.40 TL. İkinci 500 listesine giren daha küçük özel sektör kuruluşlarında her 100 TL’lik satışta faizin yükü 2 TL oldu.
Açık anlatımla eğer faiz yükü sıfır olsa, 100 TL’lik mal 98.60 TL’ye veya 98 TL’ye satılabilir.
UCUZA KREDİ BOL
Merkez Bankası’nın faiz oranları ile bankaların kredi faiz oranları özel sektörün gerçek borçlanma faizini göstermiyor. Çünkü özel sektör,
(1) Döviz kredisi ile borçlandığında daha düşük faiz ödüyor.
(2) Değişik teşviklerden yararlandığında daha düşük faiz ödüyor.
(3) Firmalar sadece bankalardan kredi almıyor. Borçlarının bir bölümü satıcı kredileri veya ticari kredilerden oluşuyor.
Özel sektörün gerçek faiz yükü bilançosunda görülüyor.
İstanbul Sanayi Odası her yıl şirketlerin bilançolarını derliyor, yayınlıyor. Henüz 2014 rakamları yayınlanmadı.
2013 bilançolarına göre, birinci 500 büyük listesindeki özel sektör kuruluşlarının yıllık faiz ödemeleri toplam borçlarının yüzde 2.6’sı oranında. İkinci 500 firma (daha küçükler) listesine giren özel sektör firmalarında faiz ödemelerinin toplam borca oranı yüzde 3.4 olarak açıklandı.
Özel sektörün gücü özkaynak
Ülkenin gücünü milli geliri, özel sektörün gücünü özkaynağı gösterir. Yunanistan’ın borcu çok diyoruz. Çünkü Yunanistan’ın borcu milli gelirinin yüzde 150’sinin üzerinde. Bizim özel sektörümüzün borcu da öz kaynağının yüzde 150’sinin üzerine çıktı.
2010 yılında özel sektörün borcu özkaynağının yüzde 120’leri dolayında iken, büyüğü ile, küçüğü ile özel sektörün borçluluk oranı birden tırmanışa geçti. Özel sektörün borçluluk oranı neden artar?
- Borçlanmanın faiz yükü azdır. Faiz ucuz diyerek firmalar özkaynak yerine kredi kullanır.
- Borçlanma kolaydır.
- Firmalar özkaynakları yetersizken, borca dayalı olarak işe soyunurlar.
- Firmalar özkaynak imkânlarını ana işte değerlendirecek yerde, başka alanlarda (örneğin gayrimenkul işinde, borsada, dövizde) değerlendirirler.
Borç bazı sektörlerde ‘kaldırılamaz’ boyuta ulaştı
İstanbul Sanayi Odası tarafından derlenen bilançolarda, bazı sektörlerde borç yükünün özkaynağın çok, hem de çok çok üzerinde olduğu görülüyor. Örneğin giyim sanayiinde 500 büyük firma listesindeki özel giyim firmalarının borcu (ortalama olarak) özkaynaklarının yüzde 250’sine ulaşmış durumda. Küçük firmalarda borçluluk oranı daha yüksek.
(Bankalarımız son yıllarda KOBİ kredileri adı altında, özkaynaklarını dikkate almadan küçük firmaları kredileme yarışına girdiler.)
AÇIKLAMA: Bu yazıda özel sektör firmalarının 2013 yılı bilançolarına dayalı olarak İstanbul Sanayi Odası ile Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nın derlediği rakamlar verilmektedir. 2014 yılı rakamları henüz yayınlanmadı. 2013 yılında özel sektör ucuz döviz kredileri kullanma imkânına sahipti.
Bursalılar ne yapıyor?
Bursa önemli bir sanayi bölgesi. Ülke ekonomisinde ağırlığı var. Bursa’da devamlı yatırım yapılıyor. Üretim artıyor. İhracat var. Acaba Bursa ne durumda?
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası her yıl Bursa’nın en babayiğit 25 firmasının bilançosunu derliyor. Bursa’da özel sektör kuruluşlarının ne durumda olduğunu rakamlarla sergiliyor.
2013 yılı verilerine göre, Bursa sanayisinin borç durumu Yunanistan’ınkinden kötü. Özel sektör kuruluşları özkaynağın yüzde 176’sı oranında borç yükü altında. Faiz yükü borcun sadece yüzde 4.38’i olunca firmalar borçlandıkça borçlanmış.