Tüketici fiyatları üreticinin önünde
Temmuz ayında üretici fiyatları yüzde 0.21 oranında, tüketici fiyatları yüzde 1.16 oranında arttı.
On iki ayda ortalama üretici fiyatları artışı yüzde 4.77 iken, tüketici fiyatları artışı yüzde 7.81 oldu.
Normal olarak tüketici fiyatlarının üretici fiyatlarının önüne çıkması için talepte canlılık gerekir. Üretimin yetersiz kalması gerekir. Talep canlı değil. Üreticinin kapasitesi var ama talep olmadığından üretimi artıramıyor. Bu piyasada nasıl oluyor da tüketici fiyatları, üretici fiyatlarının önüne çıkıyor?
Üretici ve tüketici fiyatları arasındaki uçurum özellikle gıda fiyatlarında halkı rahatsız ediyor.
Temmuzda tüketici fiyatlarındaki ortalama artış yüzde 1.16 iken gıda fiyatlarındaki artış yüzde 3.15’i buldu.
Gıda fiyatlarında son 12 ayda ortalama artış yüzde 7.79’a ulaştı.
Haziran ayında tarım ve hayvancılık ürünleri fiyat endeksinde 12 aylık artış yüzde 5.79’du. Temmuz ayı üretici fiyatları değişimi henüz açıklanmadı. Ama görülüyor ki gıda fiyatlarında tüketici fiyatları artışı üretici fiyatının önünde.
Hizmet fiyatları yüksek
Prof. Dr. Asaf Akat’a göre, tüketici fiyatlarının üretici fiyatlarının önünde koşmasının temel nedeni, ekonomideki hizmet fiyatlarındaki enflasyon. Hizmet fiyatlarındaki artışı izleyemediğimizde, hizmet fiyatlarının tüketici fiyatları üzerindeki etkisi dikkatlerden kaçıyor.
Bir ürün, üreticiden tüketiciye doğrudan ulaşmıyor. Üreticiden, tüketiciye ulaşırken, ekonomideki tüm hizmet sektörünün yükü fiyata ekleniyor.
Depolama, taşıma, komisyon, pazarlama, haberleşme, faiz, sigorta, vergi üretilen mal ve hizmetin üzerine eklenince tüketici fiyatı üretici fiyatının çok üzerine çıkıyor.
Ayşe Hanımın enflasyonu
Ayşe Hanım Teyzem, Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı enflasyon rakamını gerçekçi bulmuyor.
Enflasyonun daha yükseklerde dolaştığına inanıyor.
Bunda da haklıdır.
Çünkü Ayşe Hanım Teyzem, pazar filesini doldururken cebinden çıkan paraya, tencere kaynatmak için satın aldığı yağın, soğanın, domatesin, biberin fiyatına bakarak, fiyatların ne kadar yükseldiğini kendine göre hesaplıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun enflasyon hesabı, Türkiye genelinde fiyatı izlenen 417 maddedeki fiyat değişimini yansıtıyor.
- Ayşe Hanım Teyzem, TÜİK’in fiyatını izlediği 417 maddenin hepsini tüketmiyor.
Bu 417 madde enflasyon hesabını farklı ölçülerde etkiliyor. Bu 417 madde arasında Umre seyahati, tur ücreti, bilgisayar, oyun konsolu, makyaj malzemesi, binek otomobili fiyatlarındaki değişimler hesaba giriyor.
- Ayşe Hanım Teyzem ise sınırlı malı tüketiyor. Pazar harcamasına, mutfak masrafına bakarak enflasyonu izliyor. Ayşe Hanım’ın enflasyonunu tükettiği sınırlı malın fiyatı belirliyor.
Ayşe Hanım Teyzem’in tüketiminde gıda harcamalarının ağırlığı büyük.
Yılbaşından bu yana enflasyon gerilemiyor. Giderek yüzde 9 dolayına oturdu. Temmuz ayında bayram vardı. 15 Temmuz’da başarısız darbe girişimi oldu. Bütün bunlar temmuz enflasyonunun beklenenin üzerine çıkmasına yol açtı ama... Önümüzdeki aylarda enflasyonun yavaşlama olasılığı yok gibi... Önemli olan fiyatlardaki değişimin eğilimi. Eğilim, aşağıya değil, yukarıya doğru bir eğilim.