Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Proje Bazlı Teşvik Sistemi’nden (Süper Teşvik Sistemi) yararlanan 23 yatırım projesini gerçekleştirecek yatırımcılara belgelerini dağıtması nedeniyle teşvik sistemine ilgi arttı.
Çok kişi yatırım teşviklerini, Hazine’nin yatırımcıya nakdi katkıda bulunması şeklinde değerlendiriyor.
Yatırım teşviklerinin amacı, belli kolaylıklar gösterilmeden gerçekleştirilemeyecek yatırımların gerçekleştirilmesini sağlamak.
Yatırımcı tarafından hazırlanan, fakat değişik maddi yükler sonucu uygulanamayan projeler, teşvikle uygulanabilir hale gelebiliyor.
Çok kere de hükümet, yatırımcıları ülke yararına olacak projeler için özendiriyor, risk altına sokuyor.
Bazı ülkeler teşviklerden sınırlı, bazıları yaygın olarak yararlanıyor.
ABD’de bazı eyaletler, AB’de bazı ülkeler “büyük ölçekli sanayi projeleri”ni eyaletlerine, ülkelerine çekmek için süper-süper teşvikler uyguluyor. Örneğin bir otomotiv fabrikasının, kimya tesisinin belli bir yerde kurulmasını sağlamak için çok yönü (arazi, vergi, gümrük) teşvikleri veriyor.
Bizde teşvikler ”Yabancı Sermayeyi Teşvik” kanunuyla başladı. Planlı dönemde “Sanayinin ve İhracatın Teşviki” amacıyla yaygın ve yoğun şekilde uygulandı.
Turizm yatırımları, Doğu’daki yatırımlar için farklı düzenlemeler yapıldı.
Hedef yatırım
Teşvikleri; (1) Aktif, (2) Pasif teşvikler olarak ikiye ayırabiliriz.
- Aktif teşvikte yatırım döneminde Hazine katkı yapıyor. Örneğin, bedava veya ucuz fiyatla arazi tahsis ediyor. Altyapı yatırımlarına katkı veriyor. Çok sınırlı yatırımda da hibe desteği söz konusu oluyor.
- Pasif teşvikler “O yatırım yapılmazsa yararlanılamayacak teşvikler”.
Yatırım malları ithalatından gümrük alınmıyor. KDV ve kurumlar vergisi destekleri sağlanıyor. Çalıştırılacak işçilerin sosyal sigorta yükleri paylaşılıyor.
Vergi teşviklerinin çoğu “Yatırım yapılmasa zaten ödenmeyecek olan vergiler”.
Yatırımcı belgeyi alır almaz, teşvik belgesiyle sağlanan bütün teşviklerden hemen yararlanamıyor. Projede belirtilen yatırımlar yapıldıkça, proje üretime geçtikçe aşamalı olarak teşvikler uygulanıyor
Proje Bazlı Teşvik Sistemi (Süper Teşvik Sistemi) ile desteklenecek yatırımlar 14 farklı alanda destekleniyor. Ancak her proje bu 14 teşvik aracından mutlaka yararlanamıyor. Tamamından yararlanabilen de var, belli teşviklerden yararlanan da var.
14 önemli teşvik
1) Gümrük vergisi muafiyeti (yurt dışı makine teçhizat alımlarında gümrük vergisi muafiyeti).
2) KDV istisnası (yurt içi ve yurt dışı makine teçhizat alımlarında KDV istisnası).
3) KDV iadesi (bina, inşaat harcamalarında KDV iadesi).
4) Vergi indirimi veya istisnası (Teşvik belgesi sahiplerine yatırım tutarının iki katına kadar kurumlar vergisi indirimi veya 10 yıla kadar kurumlar vergisi istisnası tanınıyor).
5) Sigorta primi işveren hissesi desteği (10 yıla kadar sigorta primi işveren hissesi desteği).
6) Gelir vergisi stopajı desteği (10 yıl süreyle gelir vergisi stopajı desteği).
7) Nitelikli personel desteği (5 yıl brüt aylık asgari ücretin 20 katına kadar nitelikli personel desteği).
8) Faiz desteği veya hibe desteği.
9) Sermaye katkısı (Yatırım tutarının %49’unu geçmemek üzere ve edinilen payların 10 yıl içerisinde halka arz veya yatırımcıya satış şartıyla yatırıma ortaklık).
10) Enerji desteği (10 yıl boyunca tüketimin yarısı kadar enerji desteği).
11) Kamu alım garantisi.
12) Yatırım yeri tahsisi (Hazine taşınmazlarıyla ilgili 49 yıl süreyle bedelsiz irtifak hakkı tesisi veya kullanma izini. Yatırımın tamamlanması ve öngörülen istihdamın 5 yıl sağlanması şartıyla Hazine taşınmazının talep edilmesi halinde bedelsiz devir imkânı).
13) Altyapı desteği.
14) Kanunlarla getirilen izin, tahsis, ruhsat, lisans ve tesciller ile diğer kısıtlayıcı hükümlerden istisna. Yasal ve idari süreçlerde kolaylaştırıcı düzenleme.
14 Maddede toplanan teşvik tedbirleri ekonomik ölçekli, teknolojiye dayalı ve dış pazara dönük sanayi projelerinin uygulanmasına imkân verecek güçte.
