Dünyada su ürünleri, balık üretimi yılda 170 milyon ton dolayında. Bunun 90 milyon tonu avcılıkla, 80 milyon tonu çiftlikle elde ediliyor. Balık ticaretinin hacmi 150 milyar dolar.
Kişi başı ortalama balık tüketimi dünyada 20, Avrupa’da 24, bizde hamsi dâhil 8, hamsi hariç 6 kilogram.
Norveç dünyanın önde gelen su ürünleri üreticisi ve ihracatçısı. Hem deniz avcılığı hem de çiftlik balıkçılığı yapıyor. Dünyanın en büyük somon balığı üreticisi. Yıllık balık ihracatı 9.5 milyar dolar. Bunun 6.5 milyar doları Atlantik somonu ve okyanus alabalığı.
Somon balığının dünya genelinde yıllık tüketimi 2.3 milyon ton. Bunun 1.25 milyon tonu Norveç’te üretiliyor. Somon üretimi yılda % 3 artarken, talep % 9 artıyor. Türkiye somon balığıyla 1990’larda tanıştı. İşadamı İshak Alaton, Karadeniz’de somon üretiminin başlatılması için kampanya açtı.
Malzemeler Norveç’ten
İshak Alaton’un Alarko firması örnek olarak somon çiftliği kurulması, çiftlikler için yavru yetiştirilmesi için Norveç’in somon üreticilerinden Leroy firması ile temasa geçti. Norveç’ten somon çiftlikleri kurulması için malzeme ithal etti. Çok sayıda girişimci Karadeniz’de somon çiftliği kurmaya çalıştı. Ne var ki Karadeniz’in deniz şartlarının somon üretimine uygun olmadığı görüldüğünden somon çiftliklerinin tamamı kapandı.
Bunun üzerine Alarko, Norveç’ten somon ithal etmeye başladı. Türk tüketicisi bu ithalatla somona alıştı. Alarko önceleri Leroy ile ortaklık kurdu. 2015 yılında Leroy Alarko’nun hisselerini ve somon işleme tesislerini satın aldı.
İthal edilen somonun % 98’i Norveç’ten, çoğu da taze soğutulmuş olarak getiriliyor. Türkiye’ye ithal edilen Norveç somonu okyanus alabalığı denilen çiftlik balığı. Kişi başı tüketim 75-115 g dolayında. Şimdilerde Türkiye’ye Norveç somonu getiren iki Norveç, bir Türk şirketi var.
Bizdeki Su Ürünleri Tanıtım Grubu’nun benzeri Norveç’in Norwegian Seafood Council isimli kuruluşu. Norveç balıklarının tanıtım ve pazarlanması için çalışıyor.
Leroy sadece dondurulmuş ve soğutulmuş somon ithal etmiyor. Somon ithalatı yılda 5 bin ton. En büyük ithalatı uskumru. Yılda 20 bin ton dondurulmuş uskumru, konserve sanayi için 10 bin ton orkinos, kalamar, sardalya, yayın, ringa balığı, karides, ahtapot, kod, kral yengeç, okyanus mezgidi, kalkan, fener balığı getiriyor.
İthal balıklar Kocaeli’nde işleniyor. Türkiye’de avlanan ve çiftliklerde yetiştirilen balıkların ihracatı için ayrı bir tesis kuruluyor. Somonun % 74’ü taze soğutulmuş bütün balık, % 20’si işlenmiş, % 6’sı dondurulmuş olarak ithal ediliyor. Çiftliklerdeki hasattan sonra somon temizleniyor, buzlanarak paketleniyor. 0 - + 4 derecede soğuk hava donanımlı kamyonlarda 4 günde Türkiye’ye getiriliyor. Aynı soğuklukta 21 gün raf ömrü var.