Babamın alışkanlığı bana geçti. Yılbaşından önce bir adet "Büyük Saatli Maarif Takvimi" satın aldım. Yılın ilk günü olan 1 Ocak 2001 tarihli yaprağı çevirdim. "Büyük Saatli Maarif Takvimi"ne göre bugün "1 Ocak 2001" ama, aynı zamanda "Hicri" takvime göre, "6 Şevval 1421", "Rumi" takvime göre "19 Aralık 1416."
Nedir bu üç farklı takvim, üç farklı yıl, üç farklı ay ve üç farklı gün?
Sayın okuyucularıma önce miladi "1 Ocak 2001"i, sonra diğerlerini anlatayım.
Eski yılın 31 Aralık gecesi sona ermesinin, 1 Ocak'ta yeni bir yılın başlamasının, milattan önce 45 yılına uzanan bir hikayesi vardır. Eski Roma'da günlerin sayılmasında kargaşa yaşanırdı. Jül Sezar, milattan önce 45 yılında "Jülyen takvimi"ni uygulamaya koydurdu. Ve de yeni yılın başlangıcını 1 Ocak olarak belirledi. Papa Gregorius tarafından 1582 yılında düzenlenen "Gregoryen Takvim"de ise eski yıl 24 Mart gecesi bitiyor, yeni yıl 25 Mart günü başlıyordu. Gregoryen takvimde 1752 yılında düzeltme yapıldı. Yeni yıl 1 Ocak günü başlatılır oldu. 1 Ocak, İsa'nın doğum günü değildir. Yeni yıl kutlamalarının dini yanı yoktur. Bugün Hıristiyanların değil, Gregoryen (miladi) takvimi benimseyen her ırktan, dilden, dinden insanların yılbaşıdır.
Rumi takvim milattan önce 45 yılında Roma İmparatoru Jül Sezar adına düzenlenen "Jülyen takvim"e dayanır. Yılbaşı 1 Mart olarak kabul edilir. Bir yıl 365 gündür. Rumi yıl, milattan sonra 584 yılında başlar. Bu nedenle Rumi yılı bulmak için miladi yıldan 584 çıkarılır. Her yıl 365 gün kabul edildiğinden, dört yılda bir, bir gün eklenerek zaman düzeltmesi yapılan miladi takvim ile günleri uyuşmaz. Osmanlı devletinde 1678 yılından itibaren resmi işlerde kullanıldı. Cumhuriyet'in ilk yıllarında da Rumi takvim geçerli idi. 1925 yılında miladi takvime geçildi ama, Rumi takvime dayalı olarak "mali yıl" yakın zamana kadar 1 Mart'ta başlıyordu. Mali yıl daha yenilerde 1 Ocak tarihine kaydırıldı.
Halife Ömer zamanında, Hicret'in 17'nci yılında yürürlüğe konulan hicri takvim, Müslüman ülkelerde benimsenen bir takvimdir. Hazreti Muhammed'in ölümünden sonra günlerin hesaplanmasında ortaya çıkan kargaşayı önlemek amacıyla düzenlendi. Bu takvimde Hazreti Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göç yılı olan 622 yılı, takvimin başlangıç yılı kabul edildi. Miladi ve Rumi takvimlerdeki gibi yıl on iki aya bölündü. On iki aya muharrem, cemaziyülevvel, cemaziyülahır, safer, rebiyülevvel, rebiyülahır, recep, şaban, ramazan, şevval, zilkade, zilhicce isimleri verildi. Hicret'in muharrem ayında gerçekleştiği kabul edilerek, bu ay yılın ilk ayı olarak belirlendi. Hicri aylar 29 veya 30 gün sürer. Bu nedenle miladi ve hicri aylar arasında on günlük fark ortaya çıkar.
Hicri yıl 354 gün, Rumi yıl 365 gündür. Rumi yıl her 33 yılda bir, hicri yılı bir yıl geçer. Bu farkı gidermek için her 33 yılda bir Rumi yıldan bir "Hicret yılı" düşülür. Buna "sıvış senesi"" denilir.
Hicri yılı, miladi yıla çevirmek için hicri yıl (1421) 33'e bölünür. Çıkan sayı (43), hicri yıldan düşülür (1378). Bu sayıya 622 eklenir (2000). Böylece miladi yıla ulaşılır.
Biz Türkiye'de 1926 yılından bu yana (Gregoryen) takvimi kullanıyoruz. Rumi takvim ile hicri takvim, sadece "Büyük Saatli Maarif Takvimi"nin sayfalarında kaldı.
Yeni yılınızı kutlarım sayın okuyucularım.
